نماز امیرالمومنین در معرکه صفین

---

آخرین کلمات امام صادق علیه السلام در آستانه شهادت

نمازهاى ماه محرم .:

نمازعاشورا

رسول معتمدي

 

فضیلت نماز صبح

چون مشقت نماز بامداد بیشتر است ثواب این نماز هم بزرگتر است. بدان که مردم در روز قیامت دچار سختی خواهند شد چون روز قیامت به اندازه ی پنجاه هزار سال است. مردم در تاریکی ایستاده هستند و چیزی را نمی بینند ولی خداوند عزوجل در این روز گروهی از مردم را به نور اختصاص داده است. خداوند متعال می فرماید:

« ‏یَوْمَ تَرَى الْمُؤْمِنِینَ وَالْمُؤْمِنَاتِ یَسْعَى نُورُهُمْ بَیْنَ أَیْدِیهِمْ وَبِأَیْمَانِهِمْ بُشْرَاکُمُ الْیَوْمَ جَنَّاتٌ تَجْرِی مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ خَالِدِینَ فِیهَا ذَلِکَ هُوَ الْفَوْزُ الْعَظِیمُ‏ » ( حدید/۱۲)

(روزی که مردان و زنان مومن را می بینی که نورشان پیشاروی آنان و سمت راست شان شتابان است.)

و همچنین می فرماید:

« ‏یَوْمَ یَقُولُ الْمُنَافِقُونَ وَالْمُنَافِقَاتُ لِلَّذِینَ آمَنُوا انْظُرُونَا نَقْتَبِسْ مِنْ نُورِکُمْ قِیلَ ارْجِعُوا وَرَاءَکُمْ فَالْتَمِسُوا نُورًا فَضُرِبَ بَیْنَهُمْ بِسُورٍ لَهُ بَابٌ بَاطِنُهُ فِیهِ الرَّحْمَهُ وَظَاهِرُهُ مِنْ قِبَلِهِ الْعَذَابُ‏ » (حدید/۱۳)

(روزی که مردان و زنان منافق به مومنان می گویند: به ما بنگرید و مهلت دهید تا از نورتان بهره ای بگیریم.)

و پیامبر هدایتگر و بشارت دهنده (ص) می فرماید: (بشر المشائین فی الظلم الی المساجد بالنور التام یوم القیامه) (کسانی که در تاریکی ها به سمت مساجد می روند آن ها را به نور کامل روز قیامت بشارت بده.)

همچنین می فرماید: (لو یعلم الناس ما فی صلاه العشاء و صلاه الفجر لاتوهما ولو حبوا) (اگر مردم می دانستند که چه چیزی در نماز عشاء و بامداد است حتی اگر شده سینه خیز برای ادای آن ها می رفتند.)

یعنی مثل بچه ها که روی دست و پای خود می خزند، چون اجر و ثواب بزرگی دارد. آیا درست است که مسلمان بعد از دانستن این همه ثواب از خواندن نماز بامداد تنبلی کند؟! آیا درست است که نشانه ی نفاق در مسلمانی باشد؟! شاید کسی بپرسد چگونه؟

جواب: رسول اکرم(ص) می فرماید: (ان اثقل صلاه علی المنافقین صلاه العشاء و صلاه الفجر) (سخت ترین نماز بر منافقان نماز عشاء و نماز بامداد است)

برادر خواننده، من از تو یک سوال می پرسم: اگر به تو بگویند تو هر روز ساعت چهار صبح ۵۰۰ هزار تومان جلو خانه ات می یابی آیا بیرون می شوی تا آنها را برداری یا نه؟ تصور کن که خواب بر تو غلبه کرد و از خانه بیرون نشدی، خانواده ات با تو چه می کنند؟ اگر به خاطر ۵۰۰ هزار تومان بیرون شوی و به خاطر خدا بیرون نشوی پس خدا نزد تو از ۵۰۰ هزار تومان بی ارزش تر است!

چرا به خاطر دنیای تقلبی و فانی تلاش و کوشش می کنی و خسته می شوی و به خاطر آخرت جاوید و ماندگار کار نمی کنی؟! چرا در صورت لوزوم برای انجام کارهایمان بیدار می شویم و برای خدا که پروردگار عالمیان و صاحب زمین و آسمان ها است بلند نمی شویم؟!

مسجد ها به خاطر کمی نمازگذاران به ویژه در نماز بامداد به خدا شکایت می کنند.

گویند که از نخست وزیر اسبق رژیم صهیونیستی خانم گلدا مائیر در مورد حدیثی پرسیدند که مسلمانان با یهود می جنگند، یهودیان پشت سنگ ها و درختان پنهان می شوند و سنگ ها و درختان به آن ها خبر می دهند، او در جواب گفت: شاید این حدیث درست باشد ولی بر وضعیت کنونی ما منطبق نمی شود. از او پرسیدند پس کی منطبق می شود؟ گفت: وقتی که تعداد مسلمان ها در نماز بامداد به اندازه ی تعداد آنها در نماز جمعه ی آنها باشد در آن زمان این اتفاق می افتد.

اخطار به خاطر ترک نماز جماعت

در سنت رسول الله(ص) احادیث زیادی آمده است که از ترک نماز جماعت بر حذر می دارد.

این رسول الله (ص) است که می فرماید: (لقد هممت ان امر بحطب فیحتطب، ثم امر رجلا فیوذن للصلاه، ثم امر رجلا فیوم الناس، ثم اخالف الی اناس یصلون فی بیوتهم فاحرقها علیهم) (واقعا” می خواستم دستور جمع هیزم بدهم سپس به شخصی دستور دهم که برای نماز اذان بدهد، سپس به او دستور دهم که برای مردم امامت دهد، سپس نزد مردمی بروم که در خانه هایشان نماز می خوانند و خانه هایشان را بر آن بسوزانم.)

ای برادر مسلمان، آیا راضی میشوی که رسول الله (ص) به این صورت بر تو خشم کند، تا آنجا که نزدیک است خانه ات را بسوزاند؟!

یک مرد نابینا نزد رسول الله(ص) آمد تا از او اجازه بگیرد در خانه اش نماز بخواند و گفت:یا رسول الله من یک مرد کور هستم کسی نیست که دست مرا بگیرد و به مسجد بیاورد، در مدینه حشرات موذی و حیوانات درنده زیاد است پس به من اجازه بده تا در خانه ام نمازم را بخوانم. پیامبر اکرم از او پرسید(هل تسمع النداء) (آیا اذان را نمی شنوی؟) گفت بله. پیامبر فرمود(فاجب) (پس ندای اذان را اجابت کن)

یعنی برای ادای نماز به مسجد بیا.

برادر بزرگوار، تصور کن، کوری، عدم وجود کسی که دستش را بگیرد و کثرت حشرات موذی باعث نشد که در خانه اش نماز بخواند، پس نظر شما در مورد افراد سالم، نیرومند و بینا چیست؟

این حدیث دیگری است که در آن رسول الله(ص) کسانی را که نماز جمعه و جماعات را ترک می کنند تهدید می کند و می فرماید:( لینتهین اقوام عن ودعهم الجمعات او لیختمن الله علی قلوبهم ثم لیکونن من الغافلین) (باید گروه هایی از ترک نماز های جمعه باز ایستند یا خداوند بر دل هایشان مهر می زند و بعد از آن از غافلان می شوند.)صحیح مسلم.

چه اخطار شدید الحنی مبنی بر اینکه ترک جمعه و جمعات با وجود توانایی باعث مهر زدن بر دل و غفلت می شود! و لا حول و لا قوه الا بالله. پس چه کسی این را می پسندد؟ یا چه کسی این عذاب را تحمل می کند؟

این عبدالله بن مسعود رضی الله عنه شاگرد نجیب و دوست محبوب پیامبر(ص) است که می گوید: کسی که دوست دارد فردا در حالی که مسلمان است با خدا ملاقات کند بر خواندن این نماز ها در جایی که برایشان بانگ داده می شود مواظبت کند، چون خداوند برای پیامبرتان سنت های هدایت را مشروع کرده است و این نماز ها از سنت های هدایت است، زمانی بود که دو نفر یک نفر را که به آن دو تکیه کرده بود با خود می آوردند و در صف قرار می دادند. شما اگر مثل شخصی که در خانه اش می ماند نماز هایتان را در خانه هایتان بخوانید سنت پیامبر تان را ترک کرده اید و اگر سنت پیامبرتان را ترک کنید هلاک شده اید.

این صحابی بزرگوار و راوی حدیث پیامبر(ص) سیدنا ابوهریره رضی الله عنه است که می گوید: اگر گوش فرزند آدم پر از سرب مذاب شود بهتر از این است که بانگ (حی علی الصلاه … حی علی الفلاح…) را بشنود سپس در مسجد اجابت نکند!

برادرم، این تصور کن اگر گوش های تو پر از سرب مذاب شود بهتر از این است که بانگ اذان را بشنوی و سپس آن را در مسجد اجابت نکنی.

نمونه هایی از اهتمام گذشتگان به نماز جماعت

سعید بن مسیب می گوید: به خدا قسم بیست سال است که هرگاه موذن (حی علی الصلاه) گفته است من در مسجد بوده ام. من در نماز هرگز پشت سر نمازگزاری را ندیده ام…

این یکی از سلف صالح است که می گوید: محبوب ترین چیز از دنیای شما نزد من این است، نماز خواندنم در جماعت که سهو نماز از من برداشته می شود و فضل آن برای من نوشته می شود.

حاتم اصم می گوید: یک نماز در جماعت از من فوت شد، ابو اسحاق بخاری به من تسلیت گفت. اگر پسرم می مرد ده هزار نفر به من تسلیت می گفتند، چون از نظر مردم مصیبت در دین آسان تر از مصیبت در دنیا است!

این میمون بن مهران است که عمرش به نود سال رسیده است و می گوید: سال های طولانی است که من نماز ها را با جماعت می خوانم، به جز دو بار گویی که من این دو نماز را نخوانده ام!

نماز جماعت یکی دیگر از این بزرگواران فوت شد او گفت: انا لله و انا الیه راجعون. به خدا قسم که خواندن این نماز در جماعت از ولایت عراق برایم محبوب تر بود!

از جابر بن عبدالله رضی الله عنه روایت شده است که گفت: خانه ی ما از مسجد دور بود خواستم آن را بفروشم تا به مسجد نزدیک شوم . رسول الله(ص) به من فرمود: ای جابر، در جایت باش در مقابل هر قدمت یک نیکی نوشته می شود.

پس ای برادر مسلمان، در این مفهوم تفکر کن. آیا ما در وقت خریدن یا اجاره خانه یا آپارتمان به دور یا نزدیک بودن آن به مسجد اهمیت می دهیم؟؟!

عذرهای ترک نماز جماعت

فقط چهار عذر است که به تو اجازه می دهد نماز جماعت را ترک کنی و این عذر ها موقت است که با برداشته شدن این عذر ها رخصت نیز برداشته می شود. این عذر ها عبارت اند از: ترس شدید، سرمای شدید، چیده شدن سفره ی غذا و بیماری.

به عنوان مثال وقتی در زمان اذان یا نماز عصر غذا چیده شود و تو گرسنه بودی بهتر این است که اول غذا بخوری بعد به نماز بپردازی، چون خشوع و حضور دل در نماز مهم است. اگر کسی در زمان آماده بودن غذا نماز بخواند، سرگرم غذا می شود و نمی تواند در نماز متمرکز شود. ترس شدید به خاطر دشمنی باشد که در کمین است یا سگ موذی که در راه است و… بقیه ی عذر ها را هم بر این قیاس کن.

تدرج روش اسلام است

یکی می آید و می گوید: می خواهم پایبند شوم، ولی نماز نمی خوانم، من به این برادر می گویم دو هفته یا سه هفته یا یک ماه در خانه ات نماز بخوان سپس یک وعده نماز فرض را در مسجد بخوان، بعد از یک ماه دو وعده را در مسجد بخوان و به این ترتیب. مادامی که برای خودت برنامه ریزی کرده ای و می خواهی در طریق هدایت گام بر داری مطمئن باش که خدا به تو کمک می کند و به تو نیرو می دهد. رسول الله(ص) هم به عمل تدریجی فرا می خواند و می فرماید: مانند کسی که پشت سر هم می تازد نباش چون نه مسافتی را طی نموده و نه پشت مرکبی را باقی گذاشته است.

یعنی مثل مردی که سوار مرکبش شده و آن را به شدت خسته کرده تا مسافت زیادی را با آن بپیماید و مرکبش از شدت مشقت و خستگی مرده است نباش، چون این مرد نه مسافتی را پیموده و نه مرکبی را باقی گذاشته تا از آن استفاده کند!

یکی از حقوق زنان و خواهران مسلمان نماز خواندن در مسجد است. رسول الله(ص) می فرماید: (لا تمنعوا اماء اللهمساجد الله…) (کنیزکان خدا را از مساجد خدا باز ندارید…)

ولی خواهر گرامی، باید آداب راه و مسجد را رعایت کند.

در فضای ایمان، تقوی و قرآن مسجد با برادران مومنت آشنا می شوی، با آنان دوست می شوی و قرآن و حدیث را یاد می گیری و… و یک متدین حقیقی می شوی! بدان که مواظبت بر نماز جماعت در مسجد یکی از نشانه های ایمان است، پیامبر اکرم می فرماید: وقتی دیدید که شخصی همواره به مسجد می رود برایش شهادت بدهید که ایمان دارد.

خداوند متعال می فرماید: (توبه/۱۸) (فقط کسی مسجد های خدا را آباد می کند که به خداوند و روز قیامت ایمان آورده، نماز را بر پا داشته، زکات را پرداخته و جز از خداوند نترسیده است، پس امید می رود اینان از راه یافتگان باشند

بدان که اغلب اوقات خشوع در نماز جماعت حاصل می شود.

مژده

دانستیم که ثواب نماز جماعت بزرگ است،ولی من موضوع را با این حدیث خاتمه می دهم. پیامبر اکرم(ص) در این حدیث ثواب یا بخشی از ثواب کسی را که بر نماز جماعت مواظبت می کند، بیان می کند. در حدیث، هفت نفری که خداوند آنها را در زیر سایه ای عرش خود قرار می دهد، روزی که سایه ای به جز سایه ی عرش او نیست می فرماید: (و رجل قلبه معلق بالمسجد) (و مردی که دلش به مساجد وابسته است.)

در کلمه ی (دلش) تامل کن، نفرمود بدنش، چون عمل دل مهم تر از عمل اعضاء و جوارح است و اگر دل به مسجد وابسته باشد اعضا و جوارح هم از آن تبعیت می کنند.

این هم مژده ای دیگر در مورد فضیلت ساختن مساجد. پیامبر اکرم(ص) می فرماید: (من بنی مسجدا لله کمفحص قطاه او اصغر بنی الله له بیتا” فی الجنه) (کسی که مسجدی برای خداوند بسازد، اگر چه که مانند محل تخم گذاری مرغ سنگ خواره باشد، خدای تعالی برای او خانه ای در بهشت بنا می کند.)

مرغ سنگ خواره پرنده ای است که وقتی می خواهد تخم بگذارد در زمین حفره ی بسیار کوچکی مثل سوراخ ایجاد می کند سپس در آن تخم می گذارد.

سوال: آیا مسجدی مانند محل تخم گذاری مرغ سنگ خواره وجود دارد؟!

جواب: نه. منظور این است که اگر تو با پول بسیار اندکی در ساختن مسجد شریک شوی خداوند برای تو خانه ای در بهشت می سازد! تامل کن که خداوند با رحمتش ثواب و برتری را فقط برای ثروتمندان و افراد دارا قرار نداد، فقرا را هم وارد کرد. به این ترتیب که آن ها به اندازه ای که می توانند در خیر شریک شوند و خداوند کم را زیاد می کند و به آن برکت می دهد و او جواد و کریم است.

احکام نماز جماعت

 

حضور در نماز جماعت با قصد پاک

پیامبر (ص ) :من اتی الجماعة ایمانا واحتسابا استأنف العمل

کسی  که در نماز جماعت با ایمان و قصد پاک و خشنودی خداداخل شود،اعمال خود را از سر گیرد. (کنایه از این است که گناهان گذشته اش بخشیده می شود ثواب الاعمال ، ص ۸۷  

 

نماز جماعت سبب ورود به بهشت

پیامبر (ص ) :فما من مؤمن مشی الی الجماعة الا خلف الله علیه اهوال یوم القیامة ، ثم یأمر به الی  الجنة

پس مؤمنی نیست که در راه نماز جماعت قدم بردارد مگر این که خداوندتبارک و تعالی  ترس وهراس روز قیامت را برای او سبک می گیرد، سپس او راامر می کند به ورود به بهشت . وسائل الشیعه ، ج ۵، ص ۳۷۲

 

استجابت دعا

پیامبر (ص ) :ان الله یستحیی  من عبده اذا صلی فی جماعة ثم سأله حاجة ان ینصرف حتی یقضیها

زمانی که بنده ای  نمازش را به جماعت بخواند، خداوند از او حیاء می کند، وهنگامی  که از او طلب حاجت کرد، منصرف نشود، مگراین که حاجتش رابرآورد. ( بحار الانوار، ج ,۸۸ ص ۴ )

 

شفاعت پاداش نماز جماعت

پیامبر (ص ) :ان الله وعد ان یدخل الجنة ثلاثة نفور بغیرحساب و یشفع کل واحد منهم فی ثمانین الفا، المؤذن و الامام ، و رجل یتوضا ثم یدخل المسجد فیصلی فی  الجماعة

همانا خداوند به سه گروه وعده داد، بدون حساب واردبهشت شوند، و هریک از این سه گروه (روز قیامت ) می توانند هشتاد هزار نفر راشفاعت کنند وآنها عبارتند از: ۱- مؤذن . ۲- امام جماعت . ۳- کسی که وضو بگیرد،سپس داخل مسجد شود و نماز را به جماعت به جا آورد.( مستدرک الوسائل ، ج ۱، ص ۴۸۸ )

 

عبور از صراط

پیامبر (ص ) :و من حافظ علی الجماعة حیثما کان مر علی الصراطکالبرق الخاطف اللامع فی اول زمرة مع السابقین

کسی که محافظت و مداومت بر نماز جماعت کند، مانند برق سریع ودرخشان همراه نخستین گروه بهشتیان از روی صراط می گذرد.( ثواب الاعمال ، ص ۳۴۳ )

 

خشنودی خداوند

پیامبر (ص ) :ثلاثة یضحک الله الیهم : الرجل اذاقام باللیل یصلی و القوم اذا صفوا فی الصلاة ، و القوم اذا صفوا فی قتال العدو

سه گروهند که خداوند از آنان خشنود است :۱- کسی که نماز شب می خواند.۲- جمعی که نماز جماعت تشکیل می دهند.۳- دسته ای که در برابردشمن در راه خدا صف آرایی  کرده اند.( ثواب الاعمال ، ص ۹۶ )

 

فضیلت تکبیر اول

پیامبر (ص ) :التکبیرة الاولی مع الامام خیر من الدنیاو ما فیها

تکبیر اول را با امام جماعت گفتن بهتر است از دنیا و آنچه در آن است . ( مستدرک الوسائل ، ج ۱، ص .۴۸۸ بحار الانوار، ج ,۸۸ ص ۱۵ )

 

نمازهای پنج گانه با جماعت

پیامبر (ص ) :من صلی  الخمس فی الجماعة وحافظ علی الجمعة فقد اکتال الاجر بالمکیال الاوفی و قال تعالی : “ثم یجزیه الجزاءالاوفی “

کسی که نماز پنج وقت خود را به جماعت بخواند و به نماز جمعه حاضرشود،پس به تحقیق اجر خود را به حد کافی دریافت کرده است . سپس رسول خدا (ص ) این آیه کریمه را تلاوت فرمود: “پس جزا داده شود بر آن ، جزای کاملتر”. ( جامع احادیث الشیعه ، ج ۶، ص ۳۸۶ )

 

نماز با جماعت

پیامبر (ص ) :لو یعلمون ما فی العشاء و الفجر لاتوهما ولو حبوا

اگر بدانند آنچه را که در خواندن نماز عشاء و صبح با جماعت هست به آن می آیند، هر چند با زانوها و دستها باشد، مانند راه رفتن کودک با نشستن گاه خود.( اصول وافی ، ج ۲، ص ۱۴۹ )

 

آفات بی نظمی در نماز جماعت

پیامبر(ص ) :کان رسول الله – صلی الله علیه و اله – یمسح مناکبنا فی الصلوة و یقول :استووا و لا تختلفوا فتختلف قلوبکم

رسول خدا (ص ) شانه های نمازگزاران را در نماز جماعت می گرفت و منظم می کرد، ومی فرمود: مساوی و منظم باشید، نامنظم و جدا از هم نباشید که قلبهای شما از یکدیگرجدا می شود. ( جامع احادیث الشیعه ، ج ۶ ، ص ۴۷۰ )

 

محافظت بر صف اول

پیامبر (ص ) :و من حافظ علی الصف الاول و التکبیرة الاولی لا یؤذی مسلما اعطاه الله من الاجر ما یعطی المؤذنون فی الدنیا و الاخرة

کسی که محافظت و مداومت بر صف اول و تکبیر اول نماید، و مسلمانی  رااذیت نکند، خداوند به او اجری معادل اجری که مؤذن در دنیا و آخرت دریافت می کند، عطاخواهد کرد.( وسائل الشیعه ، ج ۵، ص ۳۸۷ )

 

صف اول نماز جماعت

قال رسول الله صلی الله علیه و اله و سلم: ان الله و ملائکته یصلون علی الذین یصلون الصوف الاول.

پیامب رخدا صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: خدا و فرشتگانش بر کسانی که صفهای اول –نماز جماعت- را بهم پیوند می دهند، درود می فرستند (کنزالعمال، ج۷، ص ۶۳۳٫ ) 

 

چگونگی صف بستن در نماز جماعت

قال رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم): استووا تستوقلوبکم و تماسوا تراحموا.

پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: صفهای نماز جماعت را هماهنگ و تنظیم نمائید تا دلهایتان متعادل شود و شانه ها در تماس با هم باشد، تا مهربانی افزوده شود.کنزالعمال، ج۷، ص ۶۲۳ 

 

برتری خاص نماز جماعت صبح

رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) فرموده است: لان اصلی الصبح فی جماعه احب الی من ان اصلی لیلتی حتی اصبح.

اگر نماز صبح را به جماعت بخوانم، در نظرم محبوب تر از عبادت و شب زنده داری تا صبح است.

کنزالعمال، ج۸، ص ۲۲۷۹۲ 

 

رعایت حال نمازگزاران در نماز جماعت

قال علی (علیه السلام): و قد سئلت رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم) حین وجهنی الی الیمن کیف اصلی بهم؟ فقال صل بهم کصلوه اضعفهم و کن بالمؤمنین رحیما.

هنگامی که رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) مرا به سوی یمن می فرستاد، از ایشان پرسیدم: چگونه با آنان نماز بخوانم؟ آن حضرت فرمود؟ نمازی بخوان همچون نمازی که ناتوان ترین آنها می خواند و نسبت به مؤمنان رحیم و مهربان باش.نهج البلاغه، نامه ۵۲٫

و همچنین

قال علی (علیه السلام): آخر ما فارقت علیه حبیب قلبی اءن قال: یا علی! اذا صلیت فصل صلوة اءضعف من خلفک و لا تتخذن مؤذنا یاءخذ علی اءذانه اءجرا.

آخرین لحظه ای که از محبوب دلم حضرت رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) جدا شدم، به من فرمود: یا علی! چون با مردم نماز خواندی، نماز ناتوان تری کسی را که پشت سرت قرار گرفته بجای آور. و مؤذنی را که برای اذان گفتن مزد دریافت کند به کار اذان مگمار  محجه البیضاء، ج۲، ص ۱۲٫

و همچنین

پیامبر (ص ) :انی لأکون فی  الصلوة فاسمع بکاء الصبی فاخفف مخافة ان اشق علی  امه

من گاهی در حال نماز که هستم صدای گریه کودکی رامی شنوم و نماز راسبک و کوتاه می کنم، چرا که می ترسم مادرش را به رنج افکنم . ( کنز العمال ، ج ۷، ص ,۶۰۱ حدیث ۲۰۴۵۵ )

 

مواظبت بر نماز جماعت

عبدالله بن عباس روایت می کند که رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند: «من سمع المنادی فلم یمنعه من اتباعه عذر – قالوا: و ما العذر؟ – قال خوف او مرض لم تقبل منه الصلاة التی صلی»

کسیکه أذان را شنید و در إجابت کردن آن عذری او را منع نکرد، -گفتند عذر مانند چه؟ فرمود: مانند ترس از دشمن، و یا مرض؛- نماز او قبول نمی شود. سنن أبی داود، ج۱، ص ۱۶۴

همچنین در حدیث دیگری روایت می کند که آن حضرت (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند: «من سمع النداء فلم یأته فلا صلاة له إلا من عذر»

کسیکه أذان را بشنود ولی به نماز جماعت حضور نیابد نماز از او قبول نمی شود، مگر اینکه عذر داشته باشد.وسائل الشیعه، ج۵۵، ص ۳۷۵٫

 از أبی الدرداء (رض) روایت است که فرمود از رسول اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) شنیدم که می فرمود:

«ما من ثلاثه فی قریه و لا فی بدو لا تقام فیهم الصلاه الا قداستحوذ علیهم الشیطان فعلیکم بالجماعه فانما یاکل الذنب من الغنم القاصیه»

هر سه نفری که در قریه و یا بادیه نشینی باشند و نماز جماعت را بر پا نکنند، کسانی هستند که شیطان بر دل آنان سخت احاطه کرده، پس بر شماست که به جماعت حاضر شوید، زیرا گرگ همیشه گوسفندی را که از چوپان دور شده می خورد. صحیح سنن النسائی حدیث ۸۴۶۱/ ۲۸۱٫

 

آثار نماز جماعت

پیامبر (ص ) :من صلی اربعین یوما جماعة یدرک التکبیرة الاولی ، کتب له برائتان برائة من النارو برائة من النفاق

کسی که نماز خود را با جماعت و با درک تکبیر اول نماز، چهل روز انجام دهد، خداوند دو برائت را برای او مقرر می سازد: ۱- برائت از آتش دوزخ .۲- برائت از نفاق .( بحار الانوار، ج ,۸۸ ج ۴ )

 

اهمیت نماز جماعت با هر دشواری

پیامبر (ص ) :الصلاة جماعة و لو علی رأس زج

در نماز جماعت شرکت نمایید، گر چه آن را بر سر آهن و نوک نیزه انجام دهید(یعنی  هر قدر سخت و دشوار باشد، از حضور در جماعت دریغ نکنید).( بحار الانوار، ج ,۸۸ ص ۴ )

و

پیامبر (ص ) :الصلاة جماعة و لو علی رأس زج اذاسئلت عمن لا یشهد الجماعة فقل : لااعرفه

نماز باید به صورت جماعت خوانده شود،و لو بر نوک تیز پیکان باشد، زمانی که از شما سؤال شد در مورد کسی که به جماعت حاضر نمی شود، بگویید اورا نمی شناسیم . ( بحار الانوار، ج ,۸۸ ص ۵ )

 

کناره گیری از جماعت

پیامبر (ص ) :ان الشیطان ذئب الانسان کذئب الغنم یأخذ الشاة القاصیة والناحیة فایاکم والشعاب و علیکم بالجماعة و العامة والمسجد

شیطان گرگ انسان است همانند گرگ گوسفندان که همیشه میشهای  دورافتاده وکناره گیر را می گیرد. پس از دسته بندیها (گروه گرایی و خط بازی )بپرهیزید و برشما باد به حضور در جماعت و مجالس عمومی و مسجد.

موقعی که مأموم نیت می کند باید امام را معین نماید، ولی دانستن اسم او لازم نیست، مثلا اگر نیت کند اقتدا می کنم به امام حاضر، نمازش صحیح است .

مأموم باید غیر از حمد و سوره همه چیز نماز را خودش بخواند ولی اگر رکعت اول یا دوم او، رکعت سوم یا چهارم امام باشد باید حمد و سوره را بخواند.

اگر مأموم در رکعت اول و دوم نماز صبح و مغرب و عشا صدای حمد و سوره امام را بشنود اگر چه کلمات را تشخیص ندهد، باید حمد و سوره را نخواند و اگر صدای امام را نشنود، مستحب است حمد و سوره بخواند ولی باید آهسته بخواند و

چنانچه سهوا بلند بخواند اشکال ندارد.

اگر مأموم بعضی از کلمات حمد و سوره امام را بشنود، احتیاط واجب آن است که حمد و سوره را نخواند.

اگر مأموم سهوا حمد و سوره بخواند یا خیال کند صدایی را که می شنود صدای امام نیست و حمد و سوره بخواند و بعد بفهمد صدای امام بوده نمازش صحیح است .

اگر شک کند که صدای امام را می شنود یا نه، یا صدایی بشنود و نداند صدای امام است یا صدای کس دیگر، می تواند حمد و سوره بخواند.

مأموم باید در رکعت اول و دوم نماز ظهر و عصر، حمد و سوره نخواند و مستحب است به جای آن ذکر بگوید.

مأموم نباید تکبیرة الاحرام را پیش از امام بگوید بلکه احتیاط واجب آن است که تا تکبیر امام تمام نشده، تکبیر نگوید.

اگر مأموم پیش از امام عمدا هم سلام دهد نمازش صحیح است .

اگر مأموم غیر از تکبیرة الاحرام و سلام چیزهای دیگر نماز را پیش از امام بگوید اشکال ندارد ولی اگر آنها را بشنود یا بداند امام چه وقت می گوید، احتیاط مستحب آن است که پیش از امام نگوید.

مأموم باید غیر از آنچه در نماز خوانده می شود کارهای دیگر آن مانند رکوع و سجود را با امام یا کمی بعد از امام به جا آورد و اگر عمداً پیش از امام یا مدتی بعد از امام انجام دهد، معصیت کرده ولی نمازش صحیح است، اما اگر در دو رکن پشت سر هم از امام جلو یا عقب بیفتد بنابر احتیاط واجب باید نماز را تمام کند و دوباره بخواند، اگر چه بعید نیست نمازش صحیح

باشد و فرادا شود.

اگر سهواً پیش از امام سر از رکوع بردارد، چنانچه امام در رکوع باشد باید به رکوع برگردد و با امام سر بردارد و در این صورت زیاد شدن رکوع که رکن است نماز را باطل نمی کند ولی اگر به رکوع برگردد و پیش از آن که به رکوع برسد،امام سر بردارد نمازش باطل است .

اگر اشتباها سر بردارد و ببیند امام در سجده است باید به سجده برگردد و چنانچه در هر دو سجده این اتفاق بیافتد برای  زیاد شدن دو سجده که رکن است نماز باطل نمی شود.

کسی که اشتباهاً پیش از امام سر از سجده برداشته هرگاه به سجده برگردد، و هنوز به سجده نرسیده امام سر بردارد، نمازش صحیح است ولی اگر در هر دو سجده این اتفاق بیافتد، نماز باطل است .

اگر اشتباهاً سر از رکوع یا سجده بردارد و سهواً یا به خیال این که به امام نمی رسد به رکوع یا سجده نرود نمازش صحیح است .

اگر سر از سجده بردارد و ببیند امام در سجده است چنانچه به خیال این که سجده اول امام است، به قصد این که با امام سجده کند به سجده رود و بفهمد سجده دوم امام بوده باید بنابر احتیاط نماز را تمام کند و از سر بخواند و اگر به خیال این که سجده دوم است به سجده رود و بفهمد سجده اول امام بوده احتیاط آن است که نماز را فرادا تمام نماید اگر چه می واند متابعت امام را بکند و به سجده رود و نماز را تمام کند.

اگر سهوا پیش از امام به رکوع رود و طوری باشد که اگر سر بردارد به مقداری از قرائت امام می رسد، چنانچه سر بردارد و با امام به رکوع رود نمازش صحیح است .

اگر سهوا پیش از امام به رکوع رود و طوری باشد که اگر برگردد به چیزی از قرائت امام نمی رسد، واجب است سر بردارد و با امام نماز را تمام کند و نمازش صحیح است اگر چه احوط استحبابی در این صورت اعاده نماز است، و اگر سر برندارد تا امام برسد نمازش صحیح است .

اگر سهوا پیش از امام به سجده رود، واجب است که سر بردارد و با امام به سجده رود و نمازش صحیح است اگر چه احتیاط استحبابی در این صورت اعاده نماز است و اگر برنداشت نمازش صحیح است .

اگر امام در رکعتی که قنوت ندارد اشتباهاً قنوت بخواند یا در رکعتی که تشهد ندارد اشتباهاً مشغول خواندن تشهد شود مأموم نباید قنوت و تشهد را بخواند ولی نمی تواند پیش از امام به رکوع رود، یا پیش از ایستادن امام بایستد بلکه باید صبر کند تا قنوت و تشهد امام تمام شود و بقیه نماز را با او بخواند.

احكام نماز جماعت و  فضيلت نماز جماعت

ثواب نماز جماعت و پاك شدن عقوبت گناهان

۱۰۶۷٫ آيا ثواب نماز جماعت باعث پاك شدن عقوبت گناهان مى  شود؟

ج. در آن چه مربوط به حق النّاس و يا هر چه انسان مأمور به تدارك است، نيست و در غير آن بى اثر نيست.

حكم نماز خواندن با جماعت با سرعت

۱۰۶۸٫ آيا نماز به صورت جماعت با سرعت و بدون مستحبات بهتر است يا به صورت فرادا با مستحبات؟

ج. در صورت خواندن با جماعت بهتر است.

فضيلت نماز جماعت يا ادامه عزادارى

۱۰۶۹٫ آيا نماز جماعت اوّل وقت مهم تر است يا ادامه عزادارى امام حسين ـ عليه السّلام ـ ؟

ج. جمع آن دو ممكن است.

جمع بين دو فضيلت نماز جماعت و نماز اوّل وقت

۱۰۷۰٫ اگر نماز جماعت پس از زمان فضيلت اوّل وقت برپا شود، چگونه مى توان بين دو فضيلت نماز جماعت و نماز اوّل وقت جمع نمود؟ ترجيح با كدام است؟

ج. در اوّل وقت، نماز فرادا بخواند و بعد به جماعت آن را اعاده كند و اگر نخواست دو نماز بخواند، احتياط در اين امر مستحبّى، در تقديم نماز اوّل وقت است.

جواز عدول به نافله در نماز استيجارى براى درك جماعت

۱۰۷۱٫ آيا در نماز استيجارى مى توان براى رسيدن به جماعت، به نافله عدول كرد؟

ج. جايز است.

عقوبت ترك جماعت

۱۰۷۲٫ چون نماز جماعت واجب نيست و با توجّه به اين كه جماعت در دسترس است، اگر در نماز جماعت شركت نكنيم، در محضر خداوند متعال مؤاخذه مى  شويم؟

ج. استحباب شركت در جماعت، مؤكّد است؛ به طورى كه بين مستحبّات كم نظير يا بى  نظير است و ترك آن به عنوان اوّلى مؤاخذه ندارد.

انتخاب بين نماز فرادا با حضور قلب يا جماعت بدون حضور قلب

۱۰۷۳٫ اگر كسى احساس كند كه در نماز فرادا داراى حضور قلب بيشترى است و در نماز جماعت به عللى كسل مى  شود، كدام را انتخاب كند؟

ج. دومى را انتخاب كند.

صحّت حديثى كه ترك كنندگان نماز جماعت را يهودى معرفى مى كند

۱۰۷۴٫ گويا از حضرت رسول اكرم ـ صلّى  اللّه  عليه  وآله  وسلّم ـ روايت شده كه فرموده اند: كسانى كه به جماعت حاضر نمى شوند و فُرادا نماز مى خوانند، يهودى هستند با آنان معاشرت نكنيد. آيا اين حديث صحيح است يا نه؟

ج. بايد شرايط خارجى صدور روايت ملاحظه شود.

اشتغال به كارهاى ادارى و عدم حضور در نماز جماعت

۱۰۷۵٫ در بعضى اماكن ادارى، هنگام برپايى نماز جماعت كه در وقت ادارى است، تعدادى از افراد به خاطر شرايط كارى در نماز جماعت شركت نمى كنند ـ با آن كه انجام دادن آن كارها بعد از وقت ادارى يا در روز بعد ممكن است ـ آيا عمل آن ها سبك شمردن نماز محسوب مى  شود؟

ج. موارد آن مختلف است.

بهترين محل براى نماز جماعت

۱۰۷۶٫ بهترين مكان ها جهت نماز جماعت چه مكان هايى است؟

ج. به ترتيب: ۱) مسجد الحرام؛ ۲) مسجد النّبى؛ ۳) مسجد كوفه؛ ۴) مسجد سهله؛ ۵) مسجد خيف؛ ۶) مسجد غدير؛ ۷) مسجد بيت المقدس؛ ۸) مسجد براثا؛ ۹) مسجد قبا؛ ۱۰) مسجد جامع هر شهر؛ ۱۱) مسجد قبيله؛ ۱۲) مسجد بازار و نيز مشاهد مشرفه انبيا و اوصياى آنان و ائمه ـ عليهم  السّلام ـ .

تداخل بين نماز جماعت و جلسه  ى قرآن

۱۰۷۷٫ اگر بين نماز جماعت و جلسه ى قرآن تداخل پيش بيايد، كدام يك مقدّم است؟

ج. نماز جماعت مقدّم است.

شرايط امام جماعت

شرايط و چگونگى عدالت امام جماعت و نحوه احراز آن

۱۰۷۸٫ شرايط امام جماعت چيست و منظور از عدالت امام جماعت چيست؟

ج. امام جماعت بايد شيعه دوازده امامى، عاقل، عادل و حلال زاده باشد و نماز را به طور صحيح بخواند و بنابر احتياط بالغ بوده و اگر مأموم او مرد است، امام نيز بايد مرد باشد و عدالت معتبر در امام جماعت عبارت است از حسن ظاهر يعنى دورى جستن از گناهان كبيره، به طورى كه ظاهر احوال شخص به طور ظنّى دلالت كند كه او بناى بر ترك گناه دارد، نه آن كه اتفاقا چند روزى گناه را ترك كرده باشد و مأموم بايد اين حسن ظاهر را احراز كند، و اصرار بر گناهان صغيره، به منزله گناه كبيره است.

اعمال منافى مروّت

۱۰۷۹٫ آيا اعمالى كه با مروّت منافات دارد، مضرّ به عدالت امام است؟

ج. خير مضرّ نيست؛ مگر به حدّى كه منافى با كاشفيّت ظنّيه بر بناى بر ترك گناه باشد.

پخش موسيقى در مسجد

۱۰۸۰٫ امام جماعتى كه از مسجدش صداى نوار موسيقى مطرب و غيرمطرب پخش مى شود و او اهمّيتى نمى دهد و يا احيانا در آن مجلس شركت مى كند، آيا از عدالت ساقط مى شود؟

ج. با عدم محمل صحّت، عدالت او مشكل دارد.

خصوصياتى كه باعث رجحان در امام جماعت مى شود

۱۰۸۱٫ چه خصوصياتى باعث مى شود كه شخصى براى امام جماعت بودن بر افراد شبيه خود رجحان داشته باشد؟

ج. صاحب مسجد و امامى كه براى امامت آن مسجد معيّن شده، و صاحب منزل يا مستأجر آن در صورت واجد شرايط بودن از ديگران در امامت براى جماعت مقدم هستند و مستحب است كسى را كه فقيه تر يا قرائتش از ديگران بهتر يا بزرگ تر يا هاشمى است، امام جماعت قرار دهند.

مراد از گناهان كبيره

۱۰۸۲٫ منظور از گناهان كبيره كه امام جماعت بايد تارك آن ها باشد چيست؟

ج. هر گناهى است كه در قرآن بر آن وعده به آتش يا عذاب داده شده باشد يا در عبارتى كبيره بودن آن تصريح شده باشد يا از گناهى كه كبيره بودن آن ثابت است، اعظم يا مساوى شمرده شده باشد.

منظور از اصرار بر گناهان صغيره

۱۰۸۳٫ منظور از اصرار بر گناه صغيره كه به عدالت ضرر مى رساند، چيست؟

ج. هر گناه غير از گناه كبيره (كه تعريف آن گذشته) صغيره است و انجام دادن آن براى بار دوّم (بدون اين كه پس از بار اوّل توبه واقع شود) اصرار است.

مطالبه پول در قبال نماز جماعت

۱۰۸۴٫ در صورتى كه امام جمعه و يا امام جماعت نسبت به دنيا حريص باشد و در قبال خواندن نماز جماعت و جمعه و يا سخنرانى از مردم پول مطالبه نمايد، آيا مى  شود در نماز به او اقتدا كرد؟

ج. آن چه مرقوم شد مضرّ به عدالت نيست؛ مگر در اين راه مرتكب كبيره شود يا بر صغيره اصرار ورزد.

معاشرت با افراد فاسق

۱۰۸۵٫ آيا جايز است به كسى كه با حضورش در بين افرادى كه فاسق هستند باعث تقويت آن ها است اقتدا كرد؟ ناگفته نماند كه حضورش نه به خاطر هدايت و ارشاد باشد، بلكه قصد به هم نزدن دوستى و يا جبران خوبى هاى آن ها در حقّش باشد؟

ج. موارد مختلف است و با امكان حمل فعل مسلم بر صحيح، حمل بر فساد نبايد كرد.

دروغ گفتن يا نوشتن

۱۰۸۶٫ اگر كسى آشكارا دروغ بگويد و يا بنويسد و يا باعث دروغ ديگران باشد و براى شخص و اشخاص موارد فوق واضح باشد، آيا اقتداى به او جايز است يا خير؟

ج. عادل، دروغ حرام نمى گويد، مگر ضرورت لازم المراعات باشد كه رهايى از حرام يا انجام واجب متوقف بر آن باشد و در هر صورت با امكان، بايد حمل بر صحّت شود كه شايد دروغ مصلحت آميز بوده است.

ريش تراش بودن امام جماعت از روى جهل به مسأله

۱۰۸۷٫ حكم نماز جماعتى كه به امامت جماعت فرد ريش تراش ـ از روى جهل به مسأله ـ برگزار شده است، چيست؟

ج. جماعت باطل است و احتياطا بايد آن نماز را قضا كنند.

توبه از گناه كبيره

۱۰۸۸٫ شخصى مرتكب گناهى كه مستوجب حدّ شرعى است شده است؛ ولى چون فقط خودش مى داند و توبه كرده و حكم به عدالت او هم مى شود، آيا مى تواند امام جماعت بشود؟ كراهت چه طور؟

ج. مانعى ندارد و امام جماعت شدن فردى كه حدّ شرعى بر او جارى شده است، مكروه است نه آن چه در سؤال ذكر گرديده است.

امامت جماعت دانشجو

۱۰۸۹٫ آيا دانشجوى دانشگاه مختلط كه مقيّد به آداب و اصول اسلامى است، مى  تواند در نمازخانه دانشكده امام جماعت بشود؟

ج. شرايط امام جماعت در رساله مذكور است.

شخصى كه نمى  دانسته عمل امام جماعت او را از عدالت خارج مى كند

۱۰۹۰٫ شخصى مى  دانسته كه عدالت از شرايط امام جماعت است. او عملى را از امام جماعت مى  ديده كه در حقيقت ساقط كننده  ى عدالت بوده، ولى او نمى  دانسته و به آن امام اقتدا مى كرده است، بعدا مى  فهمد عمل مذكور امام را از عدالت خارج مى  كند. تكليف نمازهايى كه به اين صورت به جماعت خوانده است، چيست؟

ج. اگر ندانستن او به جهل به مسأله بر مى گردد، احتياطا اعاده كند.

امام جماعتى كه از طرف سازمان تبليغات يا امور مساجد فرستاده مى شود

۱۰۹۱٫ آيا پشت سر امام جماعتى كه از طرف سازمان تبليغات اسلامى يا سازمان امور مساجد فرستاده مى شوند، مى توان نماز خواند؟

ج. اگر عادل و واجد شرايط باشد، جايز است.

امامت كسى كه خود را واجد شرايط نمى داند

۱۰۹۲٫ آيا كسى كه خود را واجد شرايط امامت جماعت نمى داند، ولى ديگران به او اين اعتماد را دارند و او نيز مى داند كه اگر نپذيرد، نماز جماعت منعقد نخواهد شد، مى تواند به عنوان امام جلو بايستد و ديگران به او اقتدا كنند؟

ج. لازم نيست امام جماعت، خودش را عادل بداند.

پرداخت وجه به امام جماعت در اداره  ها

۱۰۹۳٫ آيا پرداخت وجه به امام جماعت كه در نمازخانه ى ادارات، نماز مى خواند از طرف اداره صحيح است؟

ج. اگر اخذ اجرت صدق ننمايد، مانعى ندارد وگر نه جايز نيست، بنابر احوط.

اجرتى كه ادارات به ائمه ى جماعات مى  دهند

۱۰۹۴٫ اجرتى كه بعضى از ادارت دولتى به بعضى از روحانيونى كه در آن جا اقامه ى نماز مى كنند و يا مسأله مى گويند، مى دهند چه حكمى دارد؟ اگر اين فرد روحانى قصد گرفتن اجرت داشته باشد، آيا نمازهايى كه به جماعت خوانده شده صحيح است؟

ج. اگر براى كارهاى غير واجب باشد و يا به عنوان اجرت بر كار واجب نباشد، اشكال ندارد ولى در هر حال عمل، صحيح واقع مى شود، هر چند عبادى باشد.

سهم امام و پول هايى كه امام جماعت بابت امر خاصّى دريافت كرده است

۱۰۹۵٫ امام جماعتى از مردم و مأمومين، مقدارى پول و قدرى سهم مبارك امام ـ عليه السّلام ـ جهت ساختن مسجد گرفته؛ ولى در اين مورد اقدامى نكرده است. به همين دليل صاحبان پول، پول خود را طلب مى كنند؛ امّا او مى گويد شما حق مطالبه نداريد، چون من وكيل شرع هستم و خودم مى دانم چه كنم. آيا اين مسأله به عدالت او ضرر مى رساند يا نه و آيا مى توان پشت سر اين فرد نماز خواند؟

ج. تا جايى كه حمل بر صحت ممكن باشد، مضرّ به عدالت نيست.

كسب اجازه از مجتهد جهت امامت جماعت

۱۰۹۶٫ آيا براى امام جماعت شدن نياز به كسب اجازه از مجتهد است، يا همان توجّه و اعتماد مردم كافى است؟

ج. همان كه مردم او را عادل بدانند، كافى است.

دفتر ازدواج داشتن امام جماعت

۱۰۹۷٫ آيا صاحب دفتر ازدواج بودن، به عدالت امام جماعت خدشه وارد مى كند؟

ج. اگر شرايط ذكر شده جهت امامت جماعت را دارا باشد، مسأله مذكور منافاتى با امامت او نخواهد داشت.

امام جماعتى كه قاضى است، ولى به درجه  ى اجتهاد نرسيده

۱۰۹۸٫ آيا نماز خواندن پشت سر امام جماعتى كه شغل قضاوت دارد، ولى مجتهد نيست، صحيح است؟

ج. شرايط امام جماعت در رساله ذكر شده است كه در صورت احراز آن، اقتداى به او جايز است.

مشاهده  ى غيبت از امام جماعت

۱۰۹۹٫ اگر امام جماعت را چندين مرتبه در حال غيبت كردن ببينم، آيا از عدالت خارج مى شود؟

ج. اگر امكان حمل بر صحّت ندارد، از عدالت خارج مى  شود.

امام جماعتى كه امر به معروف و نهى  ازمنكر نمى  كند

۱۱۰۰٫ آيا اقتدا به امام جماعتى كه قادر بر امر به معروف و نهى ازمنكر است، ولى اين كار را نمى كند، جايز است؟

ج. اگر با وجود تمام شرايط وجوب، آن را ترك مى كند از عدالت ساقط مى شود و علم به اين مطلب لازم است.

عدالت امام جماعتى كه قوانين رانندگى را رعايت نمى  كند

۱۱۰۱٫ امام جماعتى كه با اتومبيل رفت و آمد مى  كند و بعضى از قوانين راهنمايى و رانندگى را رعايت نمى  كند، عادل مى  باشد يا خير؟

ج. اگر عناوين ثانوى ديگر كه ضرر به عدالت مى زند، در ميان نباشد، مضرّ به عدالت نيست.

شركت در مجلس موسيقى

۱۱۰۲٫ اگر امام جماعتى در مجلسى شركت مى كند كه در آن مجلس صداى موسيقى مطرب و غير مطرب پخش مى شود و او اهميتى نمى  دهد؛ از عدالت ساقط مى  شود؟

ج. اگر امكان حمل به صحّت ندارد، بله ساقط مى  شود.

دروغ گفتن امام به صورت شوخى

۱۱۰۳٫ اگر امام جماعتى به صورت شوخى گاهى دروغ بگويد، آيا از عدالت خارج شده است؟

ج. خير، خارج نمى  شود.

امام جماعت شدن شخصى كه كافر بوده و بعدا مسلمان مى  شود

۱۱۰۴٫ پدر و مادر شخصى كافر بوده و خودش نيز تا سال ها كافر بوده و سپس توبه كرده و مسلمان مى  شود. آيا چنين شخصى مى  تواند عادل و در نتيجه امام جماعت بشود؟

ج. بله، امكان دارد.

اعتقاد به تحريف دعاهاى مفاتيح الجنان

۱۱۰۵٫ اگر امام جماعتى عقيده داشته باشد كه برخى از دعاهاى مفاتيح الجنان تحريف شده است، عادل مى  باشد يا خير؟

ج. مضرّ به عدالت نيست.

امامت شخص وسواسى

۱۱۰۶٫ اگر شخصى وسواسى باشد ـ مثلاً كلمه  اى را چند بار تكرار مى  كند ـ ، مى  تواند امام جماعت باشد؟

ج. تا به حدّ بطلان نمازش نباشد، اقتداى به او جايز است.

امامت شخص بى  گناهى كه بنابر حكم دادگاه بر او حدّ جارى شده است

۱۱۰۷٫ شخصى در دادگاه محكوم شده و حدّ شرعى بر او جارى شده است در حالى كه خود او مى داند بى گناه بوده. آيا اين فرد مى تواند امامت جماعت افرادى كه او را مى شناسند يا نمى شناسند را، بر عهده بگيرد؟

ج. بله، مانعى ندارد.

امامت شخص مخالف انقلاب

۱۱۰۸٫ اشخاصى كه مخالف انقلاب يا نظام جمهورى اسلامى و يا مخالف ولايت فقيه هستند، آيا اقتدا به آن ها جايز است يا خير؟

ج. اگر عادل باشند، اقتدا به آن ها مانعى ندارد.

اقتدا به استادى كه سر كلاس حاضر نمى  شود

۱۱۰۹٫ اگر استاد دانشگاه سر كلاس هاى خود حاضر نشود، آيا مى  شود به او اقتدا كرد؟

ج. اگر آن تدريس بر او واجب شرعى باشد و بدون عذر آن را ترك مى كند، عدم حضور او مُخلّ به عدالت مى شود.

اقتداى ظاهرى به امامِ فاقد شرايط

۱۱۱۰٫ آيا اقتدا به صورت ظاهرى و صورى به امام جماعتى كه فاقد شرايط مى باشد، جايز است؟

ج. صحيح نيست و اگر فقط صورتا اقتدا كند، كار حرامى نكرده است، مگر آن كه سبب انتزاع ترويج باطل شود.

اقتدا به امام جماعت فاسق و اعاده نمازهاى خوانده شده

۱۱۱۱٫ آيا اقتدا به امام جماعت فاسق جايز است؟ آيا نمازهايى كه خوانده شده بايستى اعاده شود؟

ج. اقتدا به امام جماعت فاسق جايز نيست و اگر بعد از نماز بفهمد كه امام جماعت عادل نبوده، نمازش صحيح است. (جهت اطلاع بيشتر به مسأله ى ۱۱۴۲ و ۱۱۷۰ و ۱۱۷۱ رساله رجوع شود.)

انتشار بى عدالتى يك امام جماعتى در بين مردم

۱۱۱۲٫ اگر عده اى امام جمعه يا جماعت را عادل ندانند، مى توانند بى عدالتى او را در بين مردم منتشر كنند؟

ج. خير، نمى توانند؛ مگر اين كه آن شخص سبب اضلال و گمراهى ديگران شود و ضمنا ترويج از او هم جايز نيست.

امام جماعت عادلى كه نمى دانيم اكنون عادل است يا نه

۱۱۱۳٫ قبلاً به عدالت شخصى اطمينان داشتم و به او اقتدا مى كردم. بنابر ضرورت كارى مجبور شدم چند سال در شهر ديگرى اقامت كنم. اكنون كه به شهر خود برگشته ام، نمى دانم اين فرد به عدالت باقى است يا نه. آيا شناخت قبلى من نسبت به عدالت اين شخص كفايت مى كند يا اين كه دوباره بايد عدالت او را احراز نمايم؟

ج. شناخت قبلى كافى است.

اقتدا به امام جماعت غير عادل و دوباره خواندن نماز

۱۱۱۴٫ شخصى با اين كه در عدالت امام جماعت شك دارد يا اصلاً او را عادل نمى داند، براى نماز به او اقتدا مى كند، و دوباره همان نماز را فرادا مى خواند. آيا اين عمل او اشكال دارد؟

ج. نماز جماعت خواندن او اشكال دارد.

پى  بردن به اين كه امام جماعت حاضر، امام جماعت هميشگى نيست

۱۱۱۵٫ شخصى طبق روال هميشگى در نماز جماعت حاضر مى شود. در اثنا يا بعد از تمام شدن نماز، متوجه مى شود كه امام جماعت، آن امام جماعت هميشگى نيست و امام جماعت كنونى موقتا به جاى او آمده است و نسبت به عدالت امام جماعت جديد اطمينان ندارد. حكم نمازى كه خوانده است، چيست؟

ج. نماز او به جماعت باطل است هر چند آن امام جماعت ديگر هم نزد او عادل باشد و اگر به صورت وجوب يا استحباب و يا احتياط، مأموم قرائت نماز خود را خوانده باشد، نماز او به طور فرادا صحيح است، ولى اگر طورى بوده كه اگر قبل از نماز مى فهميد كه دومى است، به او هم مثل اولى اقتدا مى كرده، نمازش به جماعت نيز صحيح است.

شكّ در عدالت

۱۱۱۶٫ در صورتى كه انسان به عدالت امام جماعت شكّ داشته باشد، آيا مى تواند به او اقتدا كند؟

ج. مأموم بايد عدالت امام را احراز كند به طُرُقى كه توضيح آن در رساله آمده است. (به مسأله ى ۱۱۷۱ رساله مراجعه شود).

اقتدا به امام جماعتى كه نمى  شناسيم

۱۱۱۷٫ براى اقامه نماز وارد مسجدى مى شويم و مى بينيم كه نماز جماعت بر پا شده است. با توجه به اين كه امام جماعت را نمى شناسيم، مى  توانيم به او اقتدا كنيم يا خير؟

ج. خير، نمى  توانيد.

كسى كه خود را عادل نمى  داند

۱۱۱۸٫ اگر كسى خود را عادل نداند و ديگرى با دانستن شرايط امام جماعت به او اقتدا كند، آيا وظيفه ندارد كه بگويد من عادل نيستم؟

ج. خود را تفسيق كردن، جايز نيست.

۱۱۱۹٫ كسى كه خودش را عادل نمى داند در صورتى كه مأمومين وى را عادل بدانند، آيا مى تواند براى جماعت امامت كند يا خير؟

ج. اشكال ندارد ولى سعى كند كه ملكه  ى عدالت در او پيدا شود.

وظيفه ديگران در برابر امام جماعت غير عادل

۱۱۲۰٫ اگر انسان در جمع محدودى در مدّت معينى حضور داشته باشد و امام جماعت آن جمع عادل نباشد يا قرائت او اشكال داشته باشد و نماز فرادا خواندن نوعى تفسيق و اهانت به او محسوب مى شود، در چنين شرايطى تكليف چيست؟

ج. اگر تفسيق به حساب مى آيد، مى تواند در صف بايستد؛ ولى وظيفه منفرد را مراعات كند و در هر حال نماز خودش را بخواند، در اين صورت باطل نيست.

علم به عدالت امام به خاطر اقتداى تعدادى از مؤمنين ظاهر الصّلاح

۱۱۲۱٫ آيا از اين كه عده اى از مؤمنين ظاهر الصّلاح به كسى اقتدا كرده اند، مى توان به عدالت امام علم پيدا كرد؟

ج. امكان دارد.

تشخيص عدم عدالت امام از روى عدم اقتداى تعدادى از افراد ظاهر الصلاح به او

۱۱۲۲٫ ما امام جماعتى را عادل مى دانستيم و به او اقتدا مى كرديم، تا اين كه عده ى زيادى از افراد ظاهر الصّلاح آشكارا به امام اقتدا نكرده اند، آيا اين موضوع نشان دهنده ى عدم عدالت امام نيست؟

ج. خير، دليل نمى  شود.

امامت معمّم ياغير معمّم

۱۱۲۳٫ آيا كسى كه معمّم است بر غير معمّم از حيث امامت جماعت برترى دارد؟

ج. بله، فى الجمله نسبت به ديگران مقدّم است.

اقامه  ى جماعت توسط غير روحانى

۱۱۲۴٫ اقامه  ى جماعت توسط غير روحانى شناخته شده در صورتى كه يك فرد روحانى ناشناسى حاضر باشد، چگونه است؟

ج. بايد عدالت امام جماعت احراز شود.

اولويّت بين امام جماعت سيّد و غير سيّد

۱۱۲۵٫ اگر در نزديكى منزل ما در دو جا نماز جماعت برقرار شود كه امام جماعت يكى از آن ها سيّد، و ديگرى غير سيّد است. اقامه نماز با كدام يك اولويّت دارد؟

ج. اگر ديگرى (غير سيد) فقيه تر نيست، سيّد اولويّت دارد.

ترجيح اقتدا بين فرد روحانى و غير روحانى راتب

۱۱۲۶٫ امام راتب مسجدى غير روحانى است. اگر فردى روحانى به طور اتفاقى به آن مسجد برود و بخواهد امام جماعت بشود، آيا بايد از امام راتب غير روحانى اجازه بگيرد؟ و اگر هر دو قصد اقامه جماعت داشته باشند، اقتدا به كدام يك ارجح است؟

ج. امام راتب مقدّم است.

امام جماعت غير روحانى

۱۱۲۷٫ در مسجدى كه در نزديكى ما است، به دليل نبودن فرد روحانى، يك نفر غير معمّم اقامه ى جماعت مى كند، در مسجد دورتر يك فرد روحانى و معمّم امام جماعت است. اولويت براى شركت در نماز جماعت، با كدام مسجد است؟

ج. اگر آن فرد معمم عالم هم باشد، اولويّت دارد.

مراد از صحت قرائت

۱۱۲۸٫ منظور از صحت قرائت امام جماعت، صحت قرائت حمد و سوره است يا صحت تمام قسمت هاى نماز؟

ج. صحت قرائت حمد و سوره امام شرط است.

منظور از صحيح بودن قرائت امام جماعت

۱۱۲۹٫ منظور از صحيح بودن قرائت امام جماعت چيست؟ آيا بايد حروف را از مخارج آن طبق اصول تجويد بخواند؟

ج. امورى كه رعايت آن در قرائت نماز لازم و ضرورى است، در مسأله هاى ۸۲۳ تا ۸۲۷ رساله ذكر شده است.

اقتدا به كسى كه مسايل قرائت را رعايت نمى كند

۱۱۳۰٫ در مسايلى از نماز كه شما فتواى خاصّى داريد ـ مثلاً رعايت مدّ را در قرائت نماز واجب دانسته ايد ـ ، آيا مى  توانيم به كسى كه اين موارد را رعايت نمى  كند اقتدا كنيم؟

ج. نمى  توانيد، بنابر احتياط.

اگر مأموم قرائت امام را صحيح نداند

۱۱۳۱٫ اگر قرائت امام جماعت از نظر مأموم صحيح نباشد، مى تواند به او اقتدا كند؟

ج. خير، نمى  تواند.

قرائت حمد و سوره با لحن زيبا

۱۱۳۲٫ آيا امام جماعت مى تواند قرائت حمد و سوره و اذكار را با لحن زيبا انجام دهد؟ (در حالى كه خودش عادت به اين كار در حال فرادا را ندارد.)

ج. اگر به قصد ريا نباشد، اشكال ندارد.

شكّ در صحّت قرائت نماز امام

۱۱۳۳٫ شخصى در صحّت قرائت امام شكّ دارد. آيا مى تواند اقتدا كند يانه؟ و اگر مى تواند اقتدا كند، به چه نحوى امكان پذير است؟

ج. اگر شكّ در حكم باشد نمى تواند اقتدا كند؛ و اگر شكّ در موضوع باشد مى تواند اقتدا كند و اگر در اثنا فهميد كه به صورت اشتباهى غلط خوانده، خود مأموم آن قرائت را مى خواند، گرچه احتياط در اين است كه قصد فرادا نمايد.

اطمينان به عدم صحت قرائت امام

۱۱۳۴٫ اگر مطمئن باشيم كه قرائت امام صحيح نيست، مى توانيم به او اقتدا كنيم؟

ج. خير، نمى  توانيد.

اقتدا به كسى كه قادر به بلند خواندن نماز نيست

۱۱۳۵٫ شخصى به علت بيمارى كه دارد نمى تواند نمازهاى صبح و مغرب و عشا را با صداى بلند (جهر) بخواند، آيا اقتدا به او در آن نمازها صحيح است؟

ج. احوط ترك اقتدا است.

اقتدا به امام جماعتى كه بعضى حركات و حروف را اشتباه مى خواند

۱۱۳۶٫ آيا اقتدا به امام جماعتى كه بعضى از حركات و حروف ادعيه يا آيات قرآن را اشتباه مى خواند، صحيح است؟

ج. اگر به حدّ غلط خواندن باشد و در محلّ تحمّل باشد (در حمد و سوره دو ركعت اوّل نماز)، اقتداى به او صحيح نيست.

امامت كسى كه بين اجزاى نماز فاصله زيادى مى اندازد

۱۱۳۷٫ اگر شخصى كه عادت دارد بين اجزاى نماز فاصله ى زيادى بيندازد يا در حين قرائت، زياد مكث كند؛ مى تواند امام جماعت باشد؟

ج. اگر مخلّ به موالات لازم در نماز نباشد، اشكال ندارد.

امامت فردى كه براى وضو، نايب مى گيرد

۱۱۳۸٫ اگر فردى براى گرفتن وضو، نايب بگيرد، صلاحيّت امام جماعت شدن را دارا است يا خير؟

ج. خالى از اشكال نيست.

اقتدا به فردى كه به كمك عصا يا ديوار، مى ايستد

۱۱۳۹٫ اگر فردى به كمك عصا يا ديوار قادر به ايستادن باشد، آيا اقتدا به او جايز است؟

ج. اگر مأموم در حال ايستاده به تكيه كردن نياز ندارد، اقتداى او به كسى كه به تكيه كردن نياز دارد، محل اشكال و احتياط است.

امامت كسى كه كمرش خميده است

۱۱۴۰٫ شخصى كه كمرش مقدارى خميدگى دارد، به نظر حضرتعالى مى تواند امام جماعت شود يا خير؟

ج. اگر به حدّى است كه انتصابى كه شرط در قيام است از او فوت نمى  شود، اشكال ندارد.

امام جماعت فرد نابينا

۱۱۴۱٫ آيا شخص نابينا مى  تواند امام جماعت باشد؟ به خصوص كه از اين جهت، در كيفيت تطهير بدن و لباسش شبهه وجود داشته باشد؟

ج. ظاهرا اشكال ندارد.

شخصى كه برص (پيسى) دارد

۱۱۴۲٫ اگر شخصى (پيسى) داشته باشد، ولى به قدرى كم است كه مردم نمى  دانند و زير لباس پنهان مى  ماند. آيا چنين شخصى نبايد امامت كند؟ اگر امامت كند، نماز مأمومين اشكال پيدا مى كند؟

ج. مكروه است؛ ولى اشكال ندارد.

اقتدا به كسى كه روى صندلى چرخ دار نماز مى  خواند

۱۱۴۳٫ آيا به شخصى كه روى صندلى چرخدار نماز مى  خواند مى  توان اقتدا كرد؟

ج. كسى كه ايستاده نماز مى  خواند، بنابر اظهر نمى  تواند به كسى كه نشسته نماز مى  خواند اقتدا كند.

امامت كسى كه يك دست او قطع شده است

۱۱۴۴٫ آيا كسى كه يك دست او قطع شده است، مى  تواند امام جماعت بشود؟

ج. اشكال دارد.

كسى كه يك يا چند موضع از مواضع هفت گانه  اش را باندپيچى كرده

۱۱۴۵٫ اگر كسى يكى يا چند موضع از مواضع هفت گانه اش، كه به هنگام سجده بايد بر زمين قرار بگيرد، باندپيچى شده يا گچ گرفته باشد، مى  تواند امام جماعت باشد؟

ج. در مورد گچ گرفتگى و يا وجود باند در پيشانى خلاف احتياط است.

امامت كسى كه براى سجده مهر را بالاتر مى آورد

۱۱۴۶٫ آيا كسى كه براى سجده، مهر را روى ميز مى گذارد و سجده مى كند، مى تواند امام جماعت شود؟

ج. اشكال دارد.

امام جماعت شخصى كه موضع سجده اش قطع شده است

۱۱۴۷٫ شخصى كه بعضى از مواضع سجده اش مانند انگشت بزرگ پا قطع شده باشد، آيا مى تواند امام جماعت بشود يا نه؟

ج. اشكال دارد.

مجروح و معلولى كه ركوع و سجود را با اشاره انجام مى دهد

۱۱۴۸٫ آيا مجروح يا معلولى كه ركوع و سجود را با اشاره انجام مى دهد، مى تواند امام جماعت بشود؟

ج. اشكال دارد.

اقتدا به كسى كه نمى تواند تمام كف دست را روى زمين بگذارد

۱۱۴۹٫ آيا مجروح يا معلولى كه نمى تواند تمام كف دست را روى زمين بگذارد، جايز است امام جماعت شود؟

ج. خلاف احتياط است، بنابراين اشكال دارد.

اقتداى قارى قرآن به ديگرى

۱۱۵۰٫ اقتداى فردى كه قارى قرآن است و قرآن را با لحن زيبا و با رعايت اصول و قواعد تجويدى قرائت مى كند به كسى كه به صورت معمولى قرائت مى نمايد چه حكمى دارد؟

ج. جايز است.

اشتباه در افعال و اذكار امام

۱۱۵۱٫ اگر بدانيم كه امام جماعت مثلاً «اللّه  الصّمد» را درست تلفظ نمى كند و يا در انجام تشهد نماز اشكال دارد، آيا مى توان تا آن مقدار از نماز نيّت جماعت كرد و از آن جا به بعد نيّت فرادا نمود؛ يا آن مقدار از نماز مثل «اللّه  الصمد» راخود انسان قرائت كند و بقيه نماز را به جماعت تمام نمايد؟

ج. از اوّل نمى توان به او اقتدا كرد، بنابر احوط.

اقتدا به كسى كه بر جهر قادر نيست

۱۱۵۲٫ كسى كه به طور دايم يا موقّت، قادر به خواندن قرائت نماز به طور جهر نيست، آيا اقتداى به او در نمازهاى جهريّه ـ يعنى صبح و مغرب و عشا ـ صحيح است؟

ج. بنابر احوط، جايز نيست.

اقتدا به كسى كه نماز با غسل غير جنابت را جايز مى داند

۱۱۵۳٫ امام جماعت از روى اجتهاد يا تقليد با غسل هاى غير جنابت نماز خواندن را جايز مى داند. آيا مقلّدين حضرتعالى مى توانند اقتدا كنند يا نه؟ و اگر مأموم شك كرد كه آيا امام بعد از غسل جمعه مثلاً وضو هم گرفته است يا نه، مى تواند به او اقتدا كند؟

ج. احتياط در ترك اقتدا است.

اقتدا به كسى كه نماز با غسل مستحبى را جايز مى داند

۱۱۵۴٫ اگر امام جماعتى، نماز با غسل مستحبى را جايز بداند و مأموم از روى تقليد يا اجتهاد آن را جايز نداند، مأموم مى تواند به امام اقتدا كند يا خير؟

ج. بنابر احتياط واجب جايز نيست.

اقتدا به كسى كه دست يا پا ندارد

۱۱۵۵٫ در جنگ تحميلى بعضى از روحانيون از ناحيه ى يك دست يا يك پا و يا… قطع عضو شده اند و در ايّام محرم و صفر و رمضان جهت اقامه ى جماعت و تبليغ به شهرها و روستاها مى روند و نظر مراجع فعلى در اين باره مختلف است، نظرتان را مرقوم فرماييد؟

ج. بنابر احتياط واجب به شخص معذورى كه نماز عذرى مى خواند نمى شود اقتدا كرد؛ مگر به فردى كه به علت عذرى تيمم نموده است و كسى كه با مأموم، نقص مساوى داشته باشد. پس در فرض سؤال على الاحوط نمى تواند اقتدا كند.

سجده فردى كه به علّت سوختگى انگشت هايش جمع شده است

۱۱۵۶٫ شخصى هستم به علت سوختگى انگشتانم جمع شده است، به طورى كه كف دستم هنگام سجده كاملاً بر روى زمين قرار نمى گيرد و فقط مقدارى از كف دست و سر انگشتان روى زمين قرار مى گيرد. آيا بنده مى توانم اقامه نماز جماعت نمايم؟ آيا مى شود پارچه اى در دست گرفته كه خلأ پر شود و اقامه نماز جماعت نمود؟

ج. بلى، اگر نتوانيد تمام كف دست را روى زمين بگذاريد، متعيّن است كه با پارچه، خاك يا هر چيز ديگر كف دست را پر كنيد تا همه جاى دست عرفا روى زمين مستقر باشد و با امكان اين مطلب، فرقى بين نماز جماعت و فرادا نيست.

شخص داراى نيمه كف

۱۱۵۷٫ آيا شخصى كه يك دستش داراى پنج انگشت است؛ ولى كف دست او به اندازه ى نصف كف دست افراد عادى است، مى تواند امامت كند؟

ج. اگر فقط اشكال در كوچكى كف دست باشد، اظهر صحّت جماعت است.

كسى كه نقص عضو دارد، ولى مقلّد ديگرى است

۱۱۵۸٫ روحانيونى كه نقص عضو دارند، اگر مقلّد مرجعى باشند كه امامت جماعت را براى آن ها بلااشكال مى داند، ولى در مأمومين آن ها كسانى باشد كه احتمالاً يا علما مقلّد مرجعى باشند كه اقتدا را مجاز نمى داند، آيا بر امام جماعت فوق لازم است كه در هر مكانى كه نماز به امامت او اقامه مى شود قبل از نماز، مأمومين را از حكم مسأله ى مرجع آن ها آگاه سازد؟

ج. اگر مأمومين از جهت اين كه حكم مسأله را نمى دانند به او اقتدا مى كنند، بنابر احتياط بايد آن ها را ارشاد كند و اگر اقتدا از اين جهت است كه موضوع را نمى دانند، لازم نيست به آن ها اطّلاع دهد.

صحّت امامت زن براى زنان

۱۱۵۹٫ آيا زن مى تواند براى زنان امام جماعت شود؟

ج. با وجود شرايط، مانعى ندارد.

امامت شخص خنثى

۱۱۶۰٫ آيا كسى كه خنثى است مى تواند لباس روحانيت بپوشد و امام جماعت شود؟

ج. اگر خنثايى باشد كه بيشتر علايم مرد را داشته باشد كه ملحق به مردان باشد، جايز است.

اقتداى زن پاك به زن مستحاضه

۱۱۶۱٫ آيا زنى كه مستحاضه نيست، مى تواند به زنى كه مستحاضه است اقتدا كند؟

ج. بنابر احتياط، نمى تواند به او اقتدا كند.

امام راتب

۱۱۶۲٫ منظور از امام راتب چيست؟ آيا با وجود امام راتب، اقامه  ى فرد ديگرى صحيح است؟

ج. امام راتب يعنى امامى كه براى امامت آن مسجد معيّن شده مقدّم است؛ ولى امامت ديگرى هم صحيح است.

جلوگيرى از اقامه نماز امام غير راتب

۱۱۶۳٫ آيا كسى مى  تواند از اقامه  ى نماز جماعت توسط شخصى غير از امام راتب، در مسجد جلوگيرى كند؟

ج. خير، نمى  تواند.

ممانعت بانيان مسجد از امامت امام راتب

۱۱۶۴٫ اگر كسانى در ساختن مسجد سهم داشته باشند، آيا مى توانند مانع از اقامه نماز توسط امام راتب شوند و بگويند ما به امامت اين فرد راضى نيستيم؟

ج. خير، نمى  توانند.

اقتدا به نماينده ى امام جماعت پيشين

۱۱۶۵٫ اگر امام جماعتى، به دليل مسافرت، غايب باشد و شخصى را به جاى خود معرفى نمايد، آيا اقتداى به او صحيح است؟ هم چنين اگر كسى را معرفى نكند و شخصى بدون اجازه به جاى او بايستد؟

ج. بايد آن امام را مأمومين عادل بدانند.

امام جماعت اهل تسنن

۱۱۶۶٫ آيا اقتدا به امام جماعت سنّى مذهب جايز است؟

ج. خير، باطل است.

اقتدا به اهل تسنن در ايام حج

۱۱۶۷٫ آيا اقتدا كردن به اهل تسنّن به ويژه در ايام حج كه نماز مغرب را پيش از وقت مى  خوانند يا اين كه مهر نمى  گذارند و فاصله را رعايت نمى  كنند، جايز است؟

ج. مأموم واجب است به وظيفه فرادا عمل كند؛ و اگر لازم است تقيّه كند، حمد و سوره و لااقل حمد را به صورت آهسته بخواند، در غير اين صورت نماز را اعاده نمايد.

اعاده نمازهايى كه با تقيّه خوانده شده

۱۱۶۸٫ اگر كسى به خاطر تقيّه به امام جماعت سنّى يا غير عادل اقتدا كند، بايد نمازش را اعاده كند؟

ج. اگر حمد و سوره نمازهايش را و يا لااقل حمد آن ها را ـ هر چند آهسته ـ نخوانده است بايد نمازش را اعاده نمايد.

اقتدا به امام جماعت شيعه  ى فاسق يا سنّى عادل

۱۱۶۹٫ اگر دو امام جماعت باشند: يكى شيعه و فاسق و ديگرى سنّى و عادل. اقتدا به كدام يك از آن دو ارجح است؟

ج. اقتداى به هر كدام باشد، باطل است.

مقدارى كه در صف جماعت اهل سنت، جايز است مانند آنان نماز بخوانيم

۱۱۷۰٫ در هنگام اقتداى به اهل سنّت، تا چه مقدار جايز است مانند آن ها نماز بخوانيم؟

ج. در صورت تقيّه، بايد لااقل حمد را مأموم ـ هر چند آهسته ـ بخواند.

اقتداى ندانسته مأموم به نماز مستحبّى

۱۱۷۱٫ فردى در حال خواندن نماز مستحبّى است، ديگرى به گمان اين كه وى نماز واجب مى خواند به او اقتدا مى  كند، وظيفه او چيست؟

ج. احتياط در وجوب اعلام امام جماعت است كه اقتدا كننده بفهمد و اگر به وظيفه  ى منفرد عمل نكرده، آن نماز را هر چند به مثل سجده  ى سهو جبران كند و يا اگر مثلاً ركنى را اضافه كرده است، اعاده كند.

مأموم و امام بودن يك نفر در يك نماز

۱۱۷۲٫ شخصى دو ركعت اوّل نماز خود را به جماعت خوانده كه نماز اوّل تمام مى  شود، بنابراين دو ركعت ديگر را فرادا مى  خواند. آيا شخص سوم مى  تواند به فرد مزبور اقتدا كند؟

ج. مانع ندارد.

اقتدا به خيال ركعت آخر و معلوم شدن ركعت دوّم

۱۱۷۳٫ اگر كسى در ركعت دوّم در حين تشهّد امام جماعت به تصوّر اين كه ركعت چهارم مى  باشد براى درك فضيلت جماعت اقتدا كند و بعدا بفهمد ركعت آخر نبوده است، وظيفه  اش چيست؟

ج. مى  تواند به جماعت ادامه دهد و همراه امام برخيزد و ركعت اوّل خود حساب نمايد.

اقتداى نماز قضا به جمعه

۱۱۷۴٫ آيا نماز قضاى يوميّه را مى توان به نماز جمعه اقتدا كرد؟

ج. اگر جمعه با شرايط آن اقامه شود، مى شود اقتدا كرد.

امامت كسى كه در داشتن نماز قضا شك دارد

۱۱۷۵٫ شخصى كه شكّ دارد آيا نماز واجب يوميّه  اى از او قضا شده يا نه، فرموده اند كه قضاى آن نماز مستحبّ است. آيا مى تواند با همين نماز امامت كند و ديگران به او اقتدا نمايند؟

ج. اقتدا به نماز مذكور اشكال دارد.

امام جماعتى كه نماز قضاى ميّتى را به نذر تبرّعا مى  خواند

۱۱۷۶٫ آيا اقتدا به امام جماعتى كه نماز قضاى حتمى ميّتى را به نذر، تبرّعا مى  خواند جايز است؟

ج. جايز است، حتى براى مأمومى كه نماز فريضه اش را مى  خواند.

اقتدا به امامى كه نماز قضاى ميّتى را به استيجار يا تبرّع مى  خواند

۱۱۷۷٫ آيا اقتدا به امام جماعتى كه نماز قضاى حتمى ميّتى را به استيجار يا تبرّع مى  خواند، جايز است؟

ج. جايز است در استيجار و هر موردى كه بر او واجب باشد و در تبرّع محض تأمّل است.

خواندن نمازهاى قضا به جماعت

۱۱۷۸٫ شخصى نمازهاى گذشته  ى خود را غلط خوانده و يا اصلاً نخوانده است، آيا چنين شخصى مى  تواند قضاى نمازهايش را به جماعت بخواند؟ آيا مى  تواند بين مأمومين فاصله و اتّصال قرار گيرد؟

ج. مانعى ندارد.

اقتدا به نماز ظهر و عصر نماز جمعه

۱۱۷۹٫ آيا مى توان نماز ظهر را به نماز عصر امام جمعه در روز جمعه اقتدا كرد؟

ج. مانعى ندارد.

اقتداى نماز عصر به نماز جمعه

۱۱۸۰٫ آيا نماز عصر را مى  توان به نماز جمعه اقتدا كرد؟

ج. بله، مى  توان.

خواندن نماز احتياط همراه با جماعت

۱۱۸۱٫ آيا مى توان نماز احتياط را به جماعت اقتدا كرد؟

ج. بله، مى  توان.

نحوه  ى اقتدا كردن در ركعت سوم و چهارم

۱۱۸۲٫ اگر مأموم در ركعت سوم يا چهارم به نماز جماعت برسد، نحوه ى اقتدا كردن او چگونه است؟

ج. مأموم مى تواند صبر كند تا امام به ركوع رفته و سپس اقتدا كرده و به همراه امام به ركوع رود؛ اما اگر در حالى كه امام ايستاده است اقتدا كند، بنابر احوط بايد حمد و سوره را بخواند و اگر براى سوره وقت ندارد، بايد حمد را تمام كند و در ركوع، خود را به امام برساند و اگر طورى است كه اگر حمد را تمام كند به ركوع نخواهد رسيد، احتياط در اين است كه قصد فرادا كند و حمد را تمام كرده و بقيه نماز را خودش بخواند و در ركعت دوم نيز مأموم در صورتى كه اگر حمد را تمام كند به ركوع امام نمى رسد، نمى تواند حمد را رها كرده و همراه امام به ركوع رود؛ بلكه حمد را تمام نمايد و در سجده، خود را به امام برساند؛ گر چه احوط در اين صورت قصد فرادا است.

اقتدا در ركعت سوم با اين گمان كه ركعت اوّل است

۱۱۸۳٫ شخصى به ركعت سوم نماز جماعت مى رسد ولى گمان مى كند كه ركعت اوّل است، لذا چيزى نمى خواند تكليف اين فرد چيست؟

ج. اگر پيش از ركوع بفهمد بايد حمد و سوره را بخواند و اگر وقت ندارد، فقط حمد را بخواند و خود را به امام برساند؛ اما اگر پس از ركوع متوجه شود كه امام در ركعت سوم يا چهارم بوده، نمازش صحيح است.

اقتدا در حال رفتن امام به ركوع

۱۱۸۴٫ اگر مأموم در حال رفتن امام به ركوع، اقتدا كند؛ آيا نماز جماعت او صحيح است؟

ج. بله، صحيح است.

اقتدا در حال ركوع ولى نرسيدن به ركوع امام

۱۱۸۵٫ اگر كسى به خيال اين كه به ركوع امام مى رسد، اقتدا كند ولى به ركوع نرسد، وظيفه اش چيست؟

ج. اگر به مقدار ركوع خم شده است، نمازش به طور فرادا صحيح مى باشد و بايد آن را تمام نمايد؛ اما اگر پيش از آن كه به مقدار ركوع خم شود، امام سر از ركوع بردارد، مى تواند نيّت فرادا كند يا مى تواند صبر كند تا در ركعت بعد به امام ملحق شود و در صورت ملحق شدن، تكبير ديگر لازم نيست.

اقتدا در زمانى كه امام قنوت فراموش شده را پس از ركوع مى خواند

۱۱۸۶٫ امام جماعتى قنوت را فراموش مى كند و بعد از ركوع، قنوت را مى خواند. آيا در اين حال مى توان به او اقتدا كرد؟

ج. بله مى توان، ولى ركعت اوّل مأموم حساب نمى شود.

خواندن تشهد همراه با جماعت در حالى كه او در ركعت اوّل است

۱۱۸۷٫ اگر كسى در ركعت دوم نماز اقتدا كند، آيا خواندن تشهد همراه با جماعت مستحب است يا واجب؟

ج. مستحب است تشهد را با امام بخواند و احتياط مستحب آن است كه موقع خواندن تشهد، به حال تجافى بنشيند، يعنى انگشتان دست و سينه پا را به زمين بگذارد و زانوها را بلند كند و بايد بعد از تشهد با امام برخيزد و حمد و سوره را بخواند.

اقتدا در تشهد آخر نماز و ليكن با نيّت فرادا

۱۱۸۸٫ شخصى در تشهد آخر نماز جماعت براى درك ثواب، نيّت كرده و مى نشيند ولى در هنگام نيّت، نيّت فرادا كرده نه جماعت؛ آيا نماز او درست است يا نه؟

ج. نماز او درست است با رعايت نكاتى كه در مسأله ى ۱۱۵۱ رساله ذكر شده است.

نحوه  ى نشستن كسى كه براى درك ثواب جماعت در تشهد آخركرده است

۱۱۸۹٫ كسى كه براى درك ثواب جماعت در تشهد آخر، تكبيرة الاحرام مى گويد و مى نشيند، اين نشستن او به حالت تجافى باشد يا نشستن معمولى؟

ج. بنابر احتياط مستحب در اين حال به صورت تجافى بنشيند.

اقتداى دو نفر به همديگر در صورتى كه قبلاً نمازشان را فرادا خوانده بودند

۱۱۹۰٫ اگر دو نفر هر دو نماز واجب يوميّه را فرادا خوانده باشند، دوباره مى توانند همان نماز را با اقتدا به يكديگر به صورت جماعت بخوانند؟

ج. بله، مى توانند.

اقتدا كردن امام، بقيّه نمازش را به مأموم

۱۱۹۱٫ فردى به شخص ديگرى كه ركعت آخر نماز او است اقتدا مى كند. آيا آن فردى كه امام است پس از اتمام نمازش مى تواند نماز ديگرش را به اين فردى كه به او اقتدا كرده و هنوز مشغول نماز است، اقتدا نمايد؟

ج. مانعى ندارد.

امامت شخصى كه قبلاً مأموم بوده و اين نماز را به جماعت خوانده

۱۱۹۲٫ آيا مأموم مى تواند پس از تمام شدن نماز جماعتش، امامت جماعت همان نماز را بر عهده بگيرد؟

ج. جواز جماعت محل تأمل است؛ ولى در صورتى كه جماعت دوم داراى مزايايى باشد كه در شرع رجحان داشته باشد و كسى بخواهد به اميد مطلوب بودن دو مرتبه نمازش را به جماعت بخواند، بنابر اظهر جايز است.

دوباره خواندن نمازى كه يقين به صحت آن داريم

۱۱۹۳٫ اگر كسى نمازش را در حالى كه امام يا مأموم است بخواند و يقين به صحت اين نماز داشته باشد، آيا جايز است دوباره آن را به عنوان امام يا مأموم بخواند؟ اگر جايز باشد آيا اين عمل، مستحبى است يا نه؟

ج. جواز جماعت محل تأمل است؛ مگر در صورتى كه جماعت دوم داراى مزايايى باشد. (به تفصيلى كه در مسأله قبلى ذكر گرديد.)

اختلاف اجتهادى يا تقليدى امام و مأموم

۱۱۹۴٫ آيا اقتدا به امام جماعتى كه بلند خواندن قرائت را در نماز ظهر روز جمعه مستحب مى داند (از روى اجتهاد يا تقليد) و بلند مى خواند، براى مأمومى كه آهسته خواندن در قرائت ظهر جمعه را واجب مى داند، جايز است؟

ج. احتياط واجب ترك اقتدا است.

اختلاف در تقليد يا اجتهاد امام با مأموم

۱۱۹۵٫ اگر در مسأله اى مأموم و امام از روى اجتهاد يا تقليد اختلاف داشته باشند، اقتدا صحيح است؟

ج. در مواردى كه نماز امام در مقام عمل به نظر مأموم باطل نباشد، مانع ندارد و در غير اين صورت خلاف احتياط وجوبى است.

اختلاف امام و مأموم در وجوب سوره

۱۱۹۶٫ اگر امام و مأموم در وجوب سوره اختلاف داشته باشند، به طورى كه امام، واجب نمى داند ولى مأموم واجب مى داند، آيا اقتدا صحيح است؟

ج. اگر امام سوره را نخواند، اقتدا جايز نيست، بنابر احتياط.

اختلاف رأى در شكسته يا كامل بودن نماز، بين امام و مأموم

۱۱۹۷٫ امام جماعتى به خاطر شغلى كه دارد هر روز از شهرى به شهرى رفت و آمد مى كند و به دليل اين كه خود را كثيرالسّفر مى داند، نمازش را كامل مى خواند. اگر مرجع تقليد كسانى، كثير السّفر بودن يا شغل كسى در سفر بودن را براى كامل بودن نماز قبول نداشته باشد، آيا آن افراد مى توانند به آن امام جماعت، اقتدا نمايند؟

ج. بنابر احوط نمى توانند.

اقتداى دوباره نماز مغرب

۱۱۹۸٫ در صورتى كه يك ركعت نماز مغرب را به جماعت خوانديم، آيا مى شود دوباره نماز مغرب را به عشاى امام اقتدا كنيم؟

ج. مانعى ندارد.

دو جماعت در يك نماز

۱۱۹۹٫ اگر دو نفر در ركعت دوم به جماعت ملحق شوند، پس از تمام شدن نماز جماعت، يكى از اين دو نفر مى تواند دو ركعت باقى مانده نماز را به ديگرى اقتدا و نيت جماعت دو نفرى بنمايد؟

ج. انتقال نيّت جماعت توسط مأموم، بعد از انتهاى نماز امام، به امام ديگر و يا فرادى، جايز است.

نظم و اتّصال صف هاى نماز جماعت

اتّصال مجدّد صف جماعت

۱۲۰۰٫ اگر اتّصال انسان به واسطه فرادا شدن نماز يك يا چند نفر به هم بخورد، آيا نمازگزار مى تواند با يك يا چند قدم جلو و چپ و راست رفتن، بدون حالت ذكر مجددا اتّصال را برقرار نمايد؟

ج. نمى تواند، البته با فاصله اى به مقدار يك نفر، نماز فرادا نمى شود.

كيفيت اتّصال مأمومين در نماز جماعت

۱۲۰۱٫ كيفيت اتّصال مأمومين را در نماز جماعت توضيح دهيد؟

ج. بايد بين جاى سجده ى مأموم و جاى ايستادن امام به قدر يك انسان كه به سجده رفته است فاصله نباشد، بنابراين اگر بين آن دو اين مقدار فاصله بود، بنابر اظهر نماز جماعت اشكال دارد و هم چنين اگر بين انسان و مأمومى كه جلوى او ايستاده و به وسيله او به امام متصل است، به همين مقدار فاصله باشد، نمازش اشكال دارد، و اگر مأموم به واسطه كسى كه طرف راست يا چپ او اقتدا كرده به امام متصل باشد و از جلو به امام متصل نباشد بايد فاصله او با آن ها كمتر از مقدارى كه ذكر گرديد باشد. (جهت اطلاع بيشتر به مسأله ى ۱۱۵۵ و ۱۱۵۶ رساله رجوع شود.)

حداكثر فاصله بين امام و مأموم

۱۲۰۲٫ تا چه اندازه فاصله ميان امام و مأموم اشكال ندارد؟

ج. بيشتر از سر تا نوك انگشتان پاى يك نفر كه در سجده است فاصله نباشد.

واسطه شدن افراد نابالغ

۱۲۰۳٫ در مدرسه ى ما نماز جماعت برپا مى شود و اينجانب به عللى نمى توانم در صف اوّل بايستم و از طرفى مجبور هستم در صف هاى عقب بايستم و به وضو داشتن نفرات جلوى خودم ـ كه اكثرا دانش آموز هستند ـ ، مشكوك هستم. آيا مى توانم نماز خود را به جماعت بخوانم؟

ج. اگر نفرات مذكور بالغ هستند، مى توانيد اقتدا كنيد و اگر بالغ نيستند ولى مميّزند، در صورتى مى توانيد وارد جماعت شويد كه اطمينان به صحّت نماز آن ها داشته باشيد.

بودن ديوار يا شيشه در بالكن مسجد

۱۲۰۴٫ اگر در بالكن مسجدى به جاى نرده، جلوى آن ديوار يا شيشه ى مشجّر كشيده شود به طورى كه فقط در حالت قيام، امام ديده شود، اقتداى در آن جا صحيح است؟

ج. اگر براى خواهران است و اتّصال عرفى محفوظ است اشكال ندارد، ولى براى برادران اگر نمى توانند در همه ى احوال مشاهده كنند، جايز نيست.

پايين تر بودن بعضى از مأمومين نسبت به هم

۱۲۰۵٫ اگر مكان مأموم از مكان امام پايين تر نباشد ولى از مكان مأمومى كه واسطه ى او است پايين تر باشد، جماعت صحيح است؟

ج. صحيح است.

واسطه شدن كسى كه نماز او اشكال دارد

۱۲۰۶٫ در نماز جماعت اگر اتّصال مأموم فقط از جانب يك نفر باشد و علم داشته باشيم كه نماز آن شخص داراى اشكالاتى است، نماز مأموم مذكور صحيح است يا خير؟ و در فرض مسأله اگر علم نداشتيم ولى احتمال و ظنّ قوى به عدم صحّت نماز آن شخص بدهيم، حكم چيست؟

ج. با علم به باطل بودن نماز واسطه، اقتدا صحيح نيست و با عدم علم، نماز او محكوم به صحّت است و در اين صورت اقتدا مانعى ندارد.

۱۲۰۷٫ در نماز جماعت اگر اتصال از طرف يك نفر باشد و او قبل از امام تكبير بگويد، آيا اتصال نماز جماعت به هم مى خورد؟ اگر بنابر نظر مرجع تقليد واسطه نماز او صحيح باشد چه طور؟

ج. بله، اتصال به هم مى  خورد.

نمازهاى جماعتى كه اتصال نداشته  اند

۱۲۰۸٫ در مسجدى كه ديوارى بين زن ها و مردها حايل بوده، مدّت ها نماز جماعت اقامه شده است. پس از مدتى معلوم شده فاصله آن حايل به قدرى بوده كه مضرّ به اتّصال بوده است، آيا نمازهايى كه اين گونه اقامه شده است، صحيح مى باشد؟

ج. ظاهرا چون جهل به موضوع بوده، نمازها محكوم به صحّت است.

واسطه شدن مأموم بيمار

۱۲۰۹٫ آيا مأمومى كه بيمار است و روى تخت يا ويلچر نماز مى  خواند، موجب قطع اتّصال صف ها مى  شود؟

ج. موجب قطع اتّصال نيست.

كسى كه جلوتر تكبيرة الاحرام گفته است

۱۲۱۰٫ در نماز جماعت، فرموده ايد: بنابر احتياط واجب تكبيرة الاحرام مأموم بايد بعد از تكبيرة الاحرام واسطه باشد؛ شخصى كه مدّت ها اين حكم را مراعات نكرده، وظيفه اش در قبال نمازهاى جماعتى كه قبلاً خوانده چيست؟

ج. چنان چه به وظيفه ى اخلال منفرد نكرده باشد، نمازهايش صحيح است و در غير اين صورت چون احتياط است، مى تواند با رجوع به فَالأعلم (مجتهد اعمل بعدى) اعمال سابق را تصحيح كند و احتياط هم در عدم تقدّم است نه در مقارنت كه در صورت هم زمانى و مقارنت، اشكال ندارد، پس با شك در تقدّم بعد از فراغ از نماز، نماز محكوم به صحّت است.

فاصله شدن كسى كه نماز او احتياطى است

۱۲۱۱٫ مأمومى كه نماز احتياطى خود را به امام اقتدا مى كند، آيا مى تواند تنها راه اتصال بين مأمومين قرار گيرد؟

ج. اشكال ندارد.

شكسته بودن نماز بعضى از مأمومين

۱۲۱۲٫ اتّصال صفوف در نماز چهار ركعتى به علت شكسته بودن نماز صفى كه از مسافرين هستند از بين مى رود و بعد با خواندن نماز ديگرى توسط آن ها برقرار مى شود براى كسانى كه در صف هاى بعدى اند و نمازشان تمام بوده است، آيا آخر نماز، حكم جماعت دارد يا خير؟

ج. بعد از تمام شدن نماز مسافرين، اگر فاصله ى بين جاى سجده ى مأمومين صف بعدى و جاى ايستادن امام يا صف واسطه ى اتّصال به قدر يك انسان به سجده رفته باشد و يا در زمانى كه مسافرين مى خواهند اقتدا كنند استقرار آن ها مانع از مشاهده باشد، جماعت اشكال دارد و احتياط آن است كه فرادا تمام كنند.

تكبير گفتن صف هاى عقب

۱۲۱۳٫ در نماز جماعت اگر صف هاى جلويى تكبيرة الاحرام نگفته باشند، آيا صف هاى عقبى مى توانند بگويند؟

ج. خلاف احتياط است.

۱۲۱۴٫ آيا در نماز جماعت در صورت عدم نيّت صف اوّل جايز است كه صف دوّم كند و آيا در صورت عدم نيّت صف دوّم جايز است صف سوّم و… نيّت كند؟

ج. نيّت كردن متأخّر اشكال ندارد؛ ولى جلوتر از كسى كه واسطه ى اتّصال او به امام است تكبيرة الاحرام نگويد، بنابر احوط.

واسطه قرار دادن منحرفين در قبله

۱۲۱۵٫ اگرما به سمت قبله ايستاده باشيم و بعضى از مأمومين ديگر مقدارى از قبله منحرف باشند، در صورت علم به اين مسأله، آيا مى شود اقتدا كرد؟

ج. اگر نماز آن مأمومين باطل نباشد مثل اين كه انحراف آن ها از قبله سهوا باشد و يا فاصله شما با غير آن ها زياد نباشد، اشكال ندارد و در غير اين صورت اگر بعد از التفات و توجه به انحراف آن ها، قصد فرادا كنيد نماز صحيح است.

مأموم جاهل به حكم اتصال

۱۲۱۶٫ اگر در نماز جماعت، مأموم، جاهل به حكم اتصال باشد، آن نمازهايى كه با عدم رعايت اتصال خوانده، چه حكمى دارد؟

ج. اگر در آن نمازها به وظيفه ى منفرد عمل نكرده، بايد آن نمازها را دوباره بخواند.

نماز خواندن در جايى كه شخصى ديگر در آن مكان جا گرفته است

۱۲۱۷٫ شخصى براى نماز در مسجد جا گرفته و براى وضو گرفتن مى رود. شخص ديگر سجّاده او را كنار زده و در جاى او نماز مى خواند. آيا نماز او صحيح است؟

ج. نماز او صحيح است، اگر با قصد قربت باشد، هر چند معصيت كرده است.

حداكثر و حداقل فاصله ى بين امام جماعت و مأمومين كه همگى زن هستند

۱۲۱۸٫ حداكثر و حداقل فاصله بين امام جماعت و مأموم هايى كه همگى زن هستند، چه قدر مى باشند؟

ج. همان فاصله ى بين مردها بايد رعايت شود.

تقدّم مرد بر زن در نماز جماعت

۱۲۱۹٫ آيا در تقدّم مرد بر زن در نماز جماعت و فرادا فرقى هست يا خير؟ و اگر صف هاى مأمومين زن جلوى مردها قرار بگيرد، جماعت صحيح است يا خير؟

ج. در اين مسأله بين جماعت و فرادا فرقى نيست و قرار گرفتن صف زن ها جلوى مردها، مكروه مى باشد.

كسانى كه در صف اوّل نماز با لباس نجس قرار گرفته  اند

۱۲۲۰٫ اگر در صف اوّل نماز، سه يا چهار نفر كه لباسشان نجس است، ايستاده باشند، اتصال بقيّه ى صف را به هم مى زنند؟

ج. اگر با جهل به نجاست نماز مى خوانند، نمازشان صحيح است و اتّصال بقيه را به هم نمى زنند.

وجود دو بچّه  ى مميّز در صف اوّل جماعت

۱۲۲۱٫ اگر در صف نماز جماعت دو بچّه ى مميّز قرار گرفته باشند، آيا اتّصال به هم مى خورد؟

ج. اگر نمازشان صحيح باشد، مانعى ندارد.

قرار گرفتن كسى كه قادر به جلوگيرى از خروج ادرار و… نيست، در صف اوّل

۱۲۲۲٫ كسى كه نمى تواند از بيرون آمدن ادرار يا باد شكم جلوگيرى كند، آيا مى تواند در صف اوّل يا در محل اتصال صف ها قرار بگيرد؟

ج. غالبا به يك نفر واسطه؛ اتصال به هم نمى خورد و اگر نمازش را طبق وظيفه خود صحيح مى خواند، مانعى ندارد؛ مثل زن مستحاضه.

اتصال از طريق اهل سنّت

۱۲۲۳٫ در غير موارد تقيّه اگر اتصال بعضى از مأمومين توسط اهل سنّت باشد، آيا جماعت صحيح است؟

ج. خير.

بودن زن و مرد محرم در يك صف نماز جماعت

۱۲۲۴٫ آيا مرد و زن محرم مى توانند در يك صف از نماز جماعت كنار همديگر باشند؟

ج. مانعى ندارد.

عدم وجود حايل بين صف هاى زنان و مردانى كه كنار يكديگر ايستاده  اند

۱۲۲۵٫ آيا زنان مى توانند بدون وجود حايل و پرده، كنار مردان در صف نماز جماعت بايستند؟ در پشت سر مردان چه طور؟

ج. در صورت اوّل كراهت دارد و در صورت دوم بدون اشكال است.

وجود ديوار بين صف هاى مردان و زنان

۱۲۲۶٫ آيا وجود ديوار بين صف هاى مردان و زنان، صفوف نماز جماعت را قطع مى كند؟

ج. خير، قطع نمى كند.

نبودن پرده بين صف هاى مردان و زنان

۱۲۲۷٫ اگر ما بين صف هاى مردان و زنان پرده نباشد، آيا جماعت آن ها اشكال پيدا مى كند؟

ج. خير.

وجود نرده هاى آهنى در بالكن مساجد

۱۲۲۸٫ آيا نرده هاى آهنى كه در بالكن مساجد است، حايل بين صفوف نماز جماعت محسوب مى شود يا خير؟

ج. اگر مانع از ديدن نباشد، اشكال ندارد.

نحوه  ى اتصال زنانى كه در طبقه  ى فوقانى نماز مى  خوانند

۱۲۲۹٫ اتصال صف هاى زنان كه در طبقه ى فوقانى مسجد نماز مى خوانند، چگونه با صف هاى طبقه ى پايين برقرار مى شود؟

ج. به همان صورت كه اگر پايين بودند، در همان مكان اتصال داشتند.

نماز جماعت در مساجد چند طبقه

۱۲۳۰٫ آيا در مسجدى كه چند طبقه است و از طبقات بالا مى توان طبقه هاى پايين تر را ديد، مى توان نماز جماعت برقرار نمود؟

ج. بله، مى توان.

ايستادن در صف اوّل نماز جماعت با شكسته بودن نماز

۱۲۳۱٫ اگر نماز شكسته باشد، مى توانيم در صف اوّل جماعت بايستيم يا نه؟

ج. اگر سبب قطع اتصال سايرين نباشد ـ مثل اين كه يك نفر باشد ـ اشكال ندارد و در هر صورت نمازش صحيح است.

ملاك اتصال صف اوّل

۱۲۳۲٫ آيا در صحت اتصال صف اوّل ديدن امام در تمام حالات شرط است؟ و اگر صف بسيار طولانى باشد و يا صف اوّل در بالكن باشد كه امام را نبيند، آيا اتصال آن ها اشكال دارد؟

ج. اگر به واسطه طولانى بودن صف اوّل، كسانى كه دو طرف صف ايستاده اند امام را نبينند، مى توانند اقتدا كنند.

عدم توجه به شكسته شدن نماز صف هاى جلو

۱۲۳۳٫ اگر انسان در مكانى كه نمازگزار مسافر زياد است نماز بخواند، و در ركعت دوم پس از تشهد چشمان خود را ببندد و متوجه شكسته شدن نماز صف هاى جلو و به هم خوردن اتصال نشود، ادامه نماز او به جماعت صحيح است يا در صورت به هم خوردن صفوف هر چند او مطلع نشده باشد، نماز فرادا مى شود؟

ج. نماز او فرادا مى شود.

مساوى بودن محل ايستادن امام و مأموم

۱۲۳۴٫ آيا امام و مأموم مى توانند در كنار هم به صورت مساوى بايستند؟

ج. اظهر جواز مساوات با امام، در محل ايستادن است، اگرچه احوط و افضل تقدم اندك امام است، و صدق تأخّر، مربوط به عرف است.

تبعيّت از امام جماعت

لزوم متابعت در افعال و اذكار

۱۲۳۵٫ آيا متابعت از امام جماعت در افعال و اذكار نماز، لازم است؟

ج. در غير تكبيرة الاحرام از اقوال، متابعت لازم نيست. (جهت اطلاع بيشتر به مسأله ى ۱۱۸۵ تا مسأله ى ۱۱۸۸ رساله رجوع شود.)

عدم متابعت در جماعت

۱۲۳۶٫ اگر كسى از امام جماعت متابعت نكند، فقط مرتكب حرام شده يا نماز جماعت او نيز باطل است؟

ج. وجوب متابعت، شرعى تعبّدى است، نه شرطى پس با تقدم يا تأخر فاحش عمدا يا از روى عذر، اقتدا باطل نمى شود، بنابر اقوى.

تقدم تكبيرة الاحرام بر امام

۱۲۳۷٫ اگر مأموم متوجه شود كه زودتر از امام تكبيرة الاحرام گفته است، چه بايد بكند؟

ج. نماز او فرادا مى شود و در صورتى كه بخواهد به جماعت ملحق شود، با عدول نيّت مى تواند نماز خود را به نافله تبديل كرده و پس از اتمام آن، به جماعت اقتدا كند.

جهل به لزوم تبعيّت

۱۲۳۸٫ مأموم اگر جاهل به لزوم تبعيت از امام جماعت در اعمال نماز ـ مثل ركوع و سجود ـ باشد، آيا حكم عدم تبعيّت عمدى را دارد؟

ج. جاهل مقصّر در حكم عامد است.

ركوع سهوى قبل از امام

۱۲۳۹٫ اگر امام مشغول قرائت حمد و سوره باشد و مأموم سهوا به ركوع و پس از آن به سجده برود و بعد متوجّه شود كه امام در حال ركوع است، حكم نمازش چيست؟

ج. اگر در عرف متشرّعه به واسطه  ى فراوانى مخالفت با امام جماعت اقتدا باقى نباشد، محلّ احتياط است و در غير اين صورت برمى گردد و با امام ركوع مى كند.

شخصى كه عمدا از امام تبعيّت نمى كرده

۱۲۴۰٫ آيا شخصى كه عمدا از امام تبعيت نكرده است، بايد نمازهايش را اعاده يا قضا كند؟

ج. موارد آن مختلف است. (به مسايل ۱۱۸۸ تا ۱۱۹۰ رساله رجوع شود.)

گفتن تكبيرة الاحرام هم زمان با امام

۱۲۴۱٫ اگر كسى اشتباها هم زمان با امام تكبيرة الاحرام بگويد، چه وظيفه اى دارد؟

ج. اشكال ندارد.

زمان گفتن تكبيرة الاحرام

۱۲۴۲٫ آيا بعد از تكبيرة الاحرام امام، در هر كجاى صفوف باشيم، مى توانيم تكبير بگوييم يا اين كه بايد منتظر باشيم كسانى كه جلوتر از ما هستند، تكبير بگويند؟

ج. بنابر احتياط صف هاى بعدى پس از تكبيرة الاحرام صف هاى جلويى، تكبيرة الاحرام بگويند.

هماهنگ بودن صداى مأمومين با امام جماعت

۱۲۴۳٫ اگر مأمومين ذكرهاى قنوت يا ركوع و سجده را هماهنگ با امام جماعت بخوانند، به صورتى كه صداى جمع خوانى از جماعت شنيده شود، آيا اين كار اشكال دارد؟

ج. مكروه است مأموم ذكرهاى نماز را به گونه اى بگويد كه امام بشنود.

موارد سقوط قرائت از مأموم

۱۲۴۴٫ در چه صورت قرائت مأموم ساقط است و در چه صورت مى تواند قرائت كند؟

ج. اگر مأموم در ركعت اوّل و دوم نماز صبح و مغرب و عشا صداى حمد و سوره امام را بشنود، اگرچه كلمات را تشخيص ندهد، بايد بنابر احتياط حمد و سوره را نخواند و اگر صداى امام را نشنود مستحب است حمد و سوره را بخواند ولى بايد آهسته بخواند و چنان چه سهوا بلند بخواند اشكال ندارد. و چنان چه مأموم بعضى از كلمات حمد و سوره امام را بشنود بايد بنابر احتياط همان قدر از حمد و سوره را نخواند. و حمد و سوره خواندن مأموم در ركعت اوّل و دوم نماز ظهر و عصر كراهت دارد و مستحب است به جاى آن ذكر بگويد.

جلو افتادن سهوى از امام در ركوع

۱۲۴۵٫ اگر مأموم بعد از رفتن به ركوع متوجّه شود كه امام در حال قيام است، وظيفه اش چيست؟

ج. چنان چه طورى باشد كه اگر سر بردارد به مقدارى از قرائت امام مى رسد، بايد سر بردارد و با امام به ركوع رود و نمازش صحيح است؛ اما اگر طورى باشد كه اگر برگردد به چيزى از قرائت امام نمى رسد، بايد سر بردارد و با امام نماز را تمام كند و نمازش صحيح است و اگر سر برندارد تا امام برسد، باز هم نمازش صحيح است.

رفتن به ركوع قبل از امام و عدم مراجعت به دليل جهل به مسأله

۱۲۴۶٫ شخصى در نماز جماعت به جاى قنوت به ركوع مى رود و از روى عمد يا جهل به مسأله به عنوان متابعت به قنوت بر نمى گردد. اگر در همان حال منتظر بماند تا امام به ركوع برسد و سپس تا آخر نماز را با امام ادامه دهد؛ نماز او به جماعت صحيح است يا خير؟

ج. نمازش صحيح است.

زياد كردن ركن به علت تبعيّت و پى بردن به باطل بودن نماز امام

۱۲۴۷٫ در نماز جماعت، مأموم به علت تبعيّت، ركنى ـ مثلاً ركوع ـ را زياد كرده است پس از نماز متوجّه مى شود كه نماز امام باطل بوده است، آيا نماز مأموم صحيح است يا بايد اعاده كند؟

ج. نمازش صحيح است.

شك در رسيدن به ركوع امام، پس از ركوع

۱۲۴۸٫ اگر كسى پس از سر برداشتن از ركوع شك كند كه به ركوع امام جماعت رسيده است يا نه، وظيفه اش چيست؟

ج. شكّ او اعتبار ندارد.

نرسيدن به ركوع امام در اثر طولانى بودن قنوت

۱۲۴۹٫اگر شخصى در ركعت دوم نماز جماعت، قنوتش را آن قدر طولانى كند كه به ركوع امام نرسد، آيا رسيدن به سجده، كفايت مى كند يا خير؟

ج. اگر مأموم، زياد از امام عقب بماند، نمازش بنابر اقوى صحيح است، ولى معصيت كرده است و اگر اين مخالفت در نماز زياد واقع شود، مخصوصا اگر در چند ركن انجام بگيرد ممكن است از نماز جماعت خارج شود، ولى اصل نماز صحيح است.

اگر مأموم زودتر از امام سر از ركوع يا سجده بردارد

۱۲۵۰٫ اگر مأموم سهوا زودتر از امام سر از ركوع يا سجود بردارد در حالت هاى زير چه وظايفى دارد؟

۱) به ركوع يا سجده بر مى گردد و اين در حالى است كه امام سر برداشته است، يعنى به امام نمى رسد.

ج. در ركوع بنابر اظهر نمازش باطل است و اين اتفاق اگر در يك سجده واقع شود، نمازش صحيح است، ولى اگر در دو سجده اتفاق بيفتد، نمازش باطل است.

۲) مى  داند كه اگر برگردد به امام نخواهد رسيد

ج. نبايد به ركوع يا سجده برگردد.

نرسيدن به ركوع امام به خاطر خواندن حمد در ركعت سوم

۱۲۵۱٫ اگر كسى در ركعت سوم امام، اقتدا كند، و مشغول خواندن حمد شود و در اين حال، امام به ركوع برود و فرد مأموم به علت خواندن حمد، نتواند خود را به ركوع امام برساند، چه وظيفه اى دارد؟ (منظور اين كه در حال خواندن حمد، امام سر از ركوع بردارد)

ج. احتياط در اين است كه قصد فرادا كند و حمد را تمام كرده و بقيه نماز را هم خودش بخواند.

مقدار انتظار در حالت تجافى

۱۲۵۲٫ اگر ركعت آخر امام باشد، و ما هنوز ركعت هاى ديگرى داشته باشيم، آيا بايد تا آخر تشهد يا سلام در حالت تجافى منتظر بمانيم يا اين كه بلافاصله پس از دو سجده مى توانيم بلند شويم و ادامه نمازمان را بخوانيم؟

ج. اگر قصد فرادا كنيد مى توانيد بلند شده و نمازتان را ادامه دهيد و در غير اين صورت احوط آن است كه در وقت تشهّد و تسليم امام به صورت تجافى بنشينيد.

بلند يا آهسته خواندن حمد و سوره توسط مأموم در ركعت سوم نماز مغرب و عشا

۱۲۵۳٫ مأمومى كه در ركعت سوم نماز مغرب و عشا به امام اقتدا مى كند و تكليفش خواندن حمد و سوره است، آيا بايد بلند بخواند يا آهسته؟

ج. بايد آهسته بخواند.

تكليف مأموم در خواندن حمد و سوره در حالى كه نمى  داند ركعت چندم است

۱۲۵۴٫ اگر مأموم در ركوع يكى از ركعت  ها اقتدا كند و همراه امام جماعت بعد از دو سجده بلند شود و نداند كه اكنون ركعت دوم يا چهارم امام است، تكليف او از حيث خواندن حمد و سوره چيست؟

ج. بايد حمد و سوره را به قصد قربت بخواند و اگر بعدا بفهمد كه امام در ركعت اوّل يا دوم بوده، نمازش صحيح است.

پى بردن به نخواندن تسبيحات اربعه در ركوع ركعت سوم

۱۲۵۵٫ مأمومى در ركوع ركعت سوم به ياد مى  آورد كه در حال قيام هيچ ذكر و تسبيحات اربعه  اى را نگفته است. وظيفه  ى اين شخص چيست؟ آيا با همين وضع مى  تواند به نمازش ادامه دهد؟

ج. ادامه دهد و بعد از نماز احتياطا سجده  ى سهو به جا آورد.

گفتن سلام پيش از امام جماعت

۱۲۵۶٫ آيا نمازگزار عمدا مى تواند قبل از امام جماعت، سلام نماز را بگويد؟

ج. بنابر اقوى نمازش صحيح است؛ ولى احتياط در اين است كه اگر عذرى ندارد و مى  خواهد قبل از امام سلام دهد، قصد انفراد كند. (مسأله  ى ۱۱۸۶ رساله)

انجام دادن اعمال نماز زودتر از امام

۱۲۵۷٫ آيا مأموم مى  تواند زودتر از امام سر از سجده بردارد يا سلام دهد؟

ج. اگر مأموم عمدا پيش از امام عمدا هم سلام دهد، بنابر اقوى نمازش صحيح است؛ ولى احتياط در اين است كه اگر عذرى ندارد و مى  خواهد قبل از امام سلام دهد، قصد انفراد كند و مأموم بايد غير از آن چه در نماز خوانده مى  شود مانند ركوع و سجود را با امام يا كمى بعد از امام به جا آورد و نبايد پيش از امام انجام دهد.

نيت فرادا در جماعت

نيّت فرادا در اثناى نماز

۱۲۵۸٫ آيا در بين نماز جماعت مى توان نيّت فرادا نمود؟ اين كار چگونه انجام مى گيرد و در كجاى نماز مى توان اين عمل را انجام داد؟

ج. انسان در بين نماز جماعتى كه خواندن آن به جماعت واجب نيست، بنابر اظهر مى  تواند نيّت فرادا كند، اگرچه از اوّل قصد فرادا داشته باشد، وفرادا در هر جاى نماز جماعت كه باشد اشكال ندارد ولى ممكن است از جهت اخلال به نظم جماعت و اشتباه انداختن مأمومين ممنوع باشد. (جهت اطلاع بيشتر به مسأله  ى ۱۱۴۳ رساله رجوع شود.)

نيّت فرادا براى درك فضيلت نماز

۱۲۵۹٫ شخصى در تشهّد آخر نماز امام جماعت تكبيرة الاحرام مى گويد و براى درك فضيلت مى نشيند، لكن نيّت فرادا نموده نه جماعت ـ يعنى بر خلاف وظيفه عمل نموده است ـ ، آيا نماز او درست است يا اعاده دارد؟

ج. چون نيّت اقتدا داشته و منظور او فرادا بودن تمام ركعات نماز خودش بوده، نماز او درست است.

اهانت آميزبودن نماز فرادا

۱۲۶۰٫ در مسجدى اقامه ى نماز جماعت مى شود؛ شخصى براى اهانت به امام جماعت و يا اين كه شايد چنين قصدى نداشته باشد، فرادا نماز مى خواند؛ امّا افراد حاضر در مسجد چنين برداشتى مى كنند، نماز چنين شخصى چه حكمى دارد؟

ج. اگر اهانت باشد، بدون عذر شرعى حرام است؛ گرچه در هر صورت نماز اگر با قصد قربت باشد، صحيح است.

قصد فرادا و خواندن حمد و سوره از اوّل

۱۲۶۱٫ مأمومى كه در بين حمد و يا سوره قصد فرادا كرده و نمى داند امام تا كجاى حمد يا سوره را خوانده، اگر برگردد و از اوّل حمد بخواند جايز است؟

ج. مانع ندارد و قصد احتياط داشته باشد.

نيّت فرادا داشتن ولى انجام دادن حركات و سكنات با جماعت

۱۲۶۲٫ اگر در صف نماز جماعت شخصى قصد فرادا داشته باشد ولى در قيام و ركوع و قعود با جماعت هم آهنگ باشد، اشكال دارد يا نه؟

ج. اشكال ندارد ولى احكام شرعى جماعت را نبايد اجرا كند؛ مثل تكرار تبعى در تقدّم سهوى و يا رجوع در شك.

جايى كه مأموم بايد نيّت فرادا بكند ولى اين كار را نمى كند

۱۲۶۳٫ اگر در جايى از نماز مأموم بفهمد كه نماز امام باطل است، اگر نيّت فرادا نكند، نماز خودش هم باطل مى شود يا نه؟

ج. اگر به قصد وظيفه بقيه نماز را خودش بخواند صحيح است، به خلاف اين كه به جاى نيّت نكردن فرادا نيّت كند عدم فرادا بودن را.

مأمومى كه بين حمد و سوره قصد فرادا مى كند

۱۲۶۴٫ اگر مأمومى بين حمد و سوره قصد فرادا كند، آيا حمد و سوره اش را بايد از اوّل بخواند يا از آن جايى كه نيّت فرادا مى كند، يا لازم نيست بخواند؟

ج. از همان جا كه قصد فرادا كرده است بخواند، (مسأله  ى ۱۱۴۴ رساله).

مأمومى كه قصد فرادا مى كند و نمى  داند امام در كجاى قرائت حمد و سوره است

۱۲۶۵٫ اگر مأمومى در بين حمد و سوره قصد فرادا بكند و نداند كه امام در كجاى قرائت حمد و سوره است، چه تكليفى دارد؟

ج. اگر قدر متيقّن ندارد، از اوّل حمد به قصد احتياط بخواند.

آخرين جايى از نماز جماعت كه عدول به فرادا امكان پذير است

۱۲۶۶٫ تا كجاى نماز جماعت مى  توان به فرادا عدول كرد كه پس از آن ديگر عدول امكان  پذير نيست؟

ج. حدّ و مرزى ندارد، (مسأله  ى ۱۱۴۳ رساله).

جايى كه فرادا خواندن باعث توهين به جماعت مى  شود

۱۲۶۷٫ بنده امام جماعتى را عادل نمى  دانم بنابراين به او اقتدا نمى كنم. از طرفى اگر بخواهم فرادا بخوانم، گمان اهانت و بى  احترامى مى رود. از سوى ديگر مى  خواهم نمازم را اوّل وقت و در مسجد بخوانم، خواهشمندم بفرماييد تكليف بنده چيست و چگونه بايد عمل كنم؟

ج. اگر بى احترامى به گونه اى است كه به حدّ حرمت نمى رسد، امر شما با فرض انحصار مسجد، مردّد بين راجح و مرجوح است كه مختار هستيد و به اختلاف شرايط و خصوصيات انتخاب مى كنيد.

احكام و مسايل ويژه امام جماعت

نيّت جماعت براى امام

۱۲۶۸٫ آيا نيّت جماعت براى امام لازم است يا خير؟

ج. در تحقق جماعت فقط كافى است كه مأموم نيّت اقتدا داشته باشد وامامت براى امام معتبر نيست و بدون نيّت او، جماعت از طرفين منعقد مى شود و احكام آن از قبيل متابعت و شك جارى است، اما در استحقاق ثواب جماعت براى امام، بدون نيّت تامّل است و نيز در اين صورت احوط براى امام اين است كه احكام جماعت را بر اين نماز جارى نكند.

رعايت حال ضعيف ترين مأمومين

۱۲۶۹٫ منظور از اين كه امام جماعت، رعايت حال اضعف مأمومين را بكند، چيست؟

ج. يعنى او را به عسر نيندازد.

۱۲۷۰٫ اگر رعايت حال ضعيف ترين افراد خواندن نماز به صورت آهسته و با تأنى باشد، بر امام جماعت لازم است نماز را آهسته بخواند؟

ج. خير، لازم نيست، گر چه خوب است.

بالاتر بودن جايگاه امام

۱۲۷۱٫ اگر جايگاه امام بالاتر از حدّ تعيين شده باشد، آيا نماز امام و مأمومين باطل مى  شود يا فقط نماز مأمومين باطل مى گردد؟

ج. جماعت باطل است؛ ولى نماز امام به صورت فرادا صحيح است و هم چنين مأمومين اگر مراعات وظيفه ى منفرد را بنمايند، نمازشان به صورت فرادا صحيح مى باشد.

استفاده ى امام از بلندگو

۱۲۷۲٫ اگر امام جماعت براى رساندن صداى خود به مأمومين از بلندگو استفاده كند، نماز اشكال پيدا مى كند؟

ج. خير.

تعداد دفعات تكرار نماز يوميّه و نماز عيد توسط امام

۱۲۷۳٫ امام جماعت تا چند نوبت مى  تواند نماز يوميّه و نماز عيد را به جماعت بخواند؟

ج. فرقى بين جماعت دوم و سوّم و هكذا نيست و اظهر استحباب است با انعقاد جماعت با مأمومين ديگرى غير از نماز جماعت قبلى.

اقامه يك نماز توسط امام جماعت در دو محل

۱۲۷۴٫ آيا امام جماعت مى  تواند يك نماز را در دو محل به جماعت به جاى آورد؟

ج. بله، مى  تواند.

اقتدا در يك نماز به يك امام در دو محل

۱۲۷۵٫ آيا شخصى كه ملازم امام جماعتى است كه در دو محل نماز مى  خواند، مى تواند در هر دو محل به اين امام، اقتدا كند؟

ج. بله، مى  تواند.

بلندى مكان امام نسبت به مأموم

۱۲۷۶٫ محل امام نسبت به مأموم تا چه ارتفاعى جايز است كه بلند باشد؟

ج. اگر مكان امام مقدار خيلى كم، مثلاً كمتر از يك وجب بلندتر باشد، اشكال ندارد و نيز اگر زمين سراشيب باشد و امام در طرفى كه بلندتر است بايستد، در صورتى كه سراشيبى آن زياد نباشد و طورى باشد كه به آن زمين مسطّح بگويند، مانعى ندارد.

امام جماعتى كه بدل از غسل و وضو، تيمم كرده باشد

۱۲۷۷٫ اگر امام جماعت، به دليل عذر شرعى، بدل از غسل يا وضو، تيمّم كرده باشد، اقتداى به او صحيح است؟

ج. بله، صحيح است.

اشكال در تكبيرة الاحرام امام

۱۲۷۸٫ اگر امام جماعت بعد از گفتن تكبيرة الاحرام متوجه شود كه تكبير را درست نگفته، آيا بايد به مأمومين اطلاع دهد كه تكبير نگويند؟ در اين صورت آن كسانى كه تكبير گفته اند چه كار كنند؟

ج. بلى، اطلاع مى  دهد و آن ها كه تكبير گفته اند فرادا مى  شوند كه مى  توانند براى ملحق شدن به جماعت به نافله عدول كنند.

امام جماعتى كه سهوا بعد از تكبيرة الاحرام به ركوع مى رود

۱۲۷۹٫ اگر امام جماعت سهوا بعد از تكبيرة الاحرام به ركوع رود، وظيفه ى مأموم چيست؟ اگر امام در ركوع به مسأله پى ببرد، او چه تكليفى دارد؟ آيا با انجام دادن تكليفش، نماز جماعت به قوّت خود باقى است؟

ج. مأموم اگر فهميد بايد حمد را بخواند و جماعت صحيح است و امام بعد از نماز سجده  ى سهو به جا مى آورد؛ احتياطا.

فراموش كردن مقدارى از سوره توسط امام

۱۲۸۰٫ اگر امام جماعت مقدارى از سوره را فراموش كند و به ركوع برود، وظيفه  ى مأمومينى كه متوجه مى  شوند، چيست؟

ج. مأمومين نسبت به او وظيفه اى ندارند و همان مقدار باقى مانده از سوره را خود تدارك مى كنند.

خواندن سوره  ى خاصى در نماز جماعت با نظر مأمومين

۱۲۸۱٫ آيا امام جماعت مى  تواند به خاطر نظر مأمومين سوره ى خاصى را بخواند؟

ج. مانعى ندارد.

امام جماعتى كه ركوع را فراموش كرده

۱۲۸۲٫ اگر در نماز جماعتى امام بدون ركوع از قيام به سجده برود، وظيفه ى امام و مأمومين چيست؟

ج. مأمومين بايد ركوع را به جا آورند و نماز را فرادا بخوانند و امام اگر در سجده ى دوم فهميد، نمازش باطل است و اگر در سجده ى اوّل فهميد، بايد احتياطا نماز را با ركوع به جا آورد و باز نمازش را اعاده كند.

فراموشى يك سجده توسط امام و ادامه دادن نماز توسط مأمومين به همراه امام

۱۲۸۳٫ اگر در نماز جماعت، امام يك سجده را فراموش كند، در حالى كه مأمومين با خبر بوده اند ولى به خاطر جهل به مسأله، همراه با امام، نماز خود را ادامه داده اند، تكليف نماز امام و نماز مأمومين چيست؟

ج. نماز مأمومين باطل است؛ ولى امام بعد از نماز، قضاى سجده را با سجده ى سهو به جا مى آورد.

سه ركعتى خواندن نماز چهار ركعتى توسط امام به طور سهوى و تبعيّت مأمومين

۱۲۸۴٫ اگر امام جماعت، در نماز چهار ركعتى اشتباه كند و در ركعت سوم تشهد و سلام دهد و مأمومين نيز از او تبعيت كنند؛ وظيفه ى امام و مأمومين چيست؟

ج. اگر مأمومين فهميده بودند كه ركعت سوم است و تشهد و سلام داده اند، نمازشان باطل است، در غير اين صورت امام و مأموم پس از نماز و پيش از آن كه عملى كه باطل كننده ى نماز است انجام دهند بايد فورا مقدارى كه فراموش كرده اند را به جا آورند.

انجام سه سجده توسط امام

۱۲۸۵٫ اگر امام جماعت پشت سر هم سه سجده انجام دهد، آيا نماز او اشكال پيدا مى كند؟ وظيفه  ى مأمومين در اين حال چيست؟

ج. مأمومين نبايد آن سجده  ى سوم را به جا آورند و امام بعد از نماز احتياطا سجده  ى سهو را به جا مى آورد.

باطل شدن نماز امام جماعت در حين نماز

۱۲۸۶٫ اگر در بين نماز، امام جماعت بفهمد كه نمازش باطل است، چه وظيفه ا ى دارد؟ اگر به مردم اطلاع ندهد و نمازش را صورتا ادامه دهد، آيا نماز مردم صحيح است؟

ج. امام كار حرام كرده و بايد نماز را ادامه نمى داده؛ ولى مأمومين كه نمى دانستند، نمازشان صحيح است.

وقوع حدث از امام جماعت در بين نماز

۱۲۸۷٫ اگر از امام جماعت در بين نماز، حدثى سر بزند، چه حكمى دارد؟

ج. بايد دست از نماز بردارد و ادامه ندهد.

اگر امام جماعت قادر به ادامه نماز نباشد

۱۲۸۸٫ اگر در حين نماز، براى امام جماعت حالتى پيش بيايد كه قادر به ادامه  ى نماز نباشد، تكليف مأمومين چيست؟

ج. امام يا مأمومين مى  توانند ديگرى را امام قرار دهند، خواه آن فرد از اعضاى جماعت باشد و يا كسى باشد كه ابتداءا مى  خواهد نماز بخواند. (مسأله  ى ۱۲۰۳ رساله).

امام جماعتى كه نمازش شكسته بوده، ولى سهوا كامل خوانده

۱۲۸۹٫ نماز امام جماعت شكسته بوده؛ ولى به علت فراموشى، نماز را كامل خوانده است، بعد از سلام نماز متوجه مسأله مى  شود، حال تكليف مأمومينى كه نمازشان كامل بوده و نيز تكليف خود امام چيست؟

ج. نماز مأمومين صحيح بوده و امام اگر در وقت نماز يادش بيايد، بايد شكسته به جا آورد ولى اگر بعد از وقت يادش بيايد، قضاى آن نماز بر او واجب نيست.

امام جماعتى كه نمازش شكسته بوده و تعمّدا كامل مى  خواند

۱۲۹۰٫ اگر امام جماعت براى خواندن ركعت سوم از حالت تشهّد بلند شد و در قيام متوجه شد كه نمازش شكسته بوده، ولى به خواندن نماز ادامه داد تا اين كه چهار ركعت را كامل خواند، حكم نماز او و نماز مأمومين چيست؟ اگر عده  اى از مأمومين مى  دانستند كه نماز امام شكسته بود و عده اى نمى  دانستند، تكليفشان فرق مى  كند؟

ج. امام و مأمومين كه مى  دانستند و قصد انفراد نكردند نمازشان باطل است، ولى آن هايى كه نمى  دانستند، نمازشان صحيح است.

تعدّد امامت يك نفر

۱۲۹۱٫ در برخى از مناطق به علت كمبود روحانى و تقاضاهاى مكرر جهت امامت، جماعت يك امام جماعت جهت خواندن يك وعده نماز به چند محل متفاوت دعوت مى شود، اصل خواندن چنين نماز و نيّت نمازهاى دوم و بعد چگونه بايد باشد؟

ج. خواندن اين نمازها اشكال ندارد و امام جماعت، نيّت جماعت مجدّد مى  كند.

مسايل متفرقه نماز جماعت

تشكيل نماز جماعت با دو نفر

۱۲۹۲٫ آيا مى توان با دو نفر (مثلاً زن و شوهر يا خواهر و برادر) نماز جماعت اقامه كرد؟

ج. بله، مى  توان.

حركت دست و پا هنگام قرائت امام جماعت

۱۲۹۳٫ در هنگام قرائت، آيا حركت دست و پا مانعى دارد؟

ج. اگر به مقدار كمى باشد، مانعى ندارد.

موارد بطلان نماز جماعت و بطلان اصل نماز

۱۲۹۴٫ لطفا مواردى كه موجب بطلان اصل نماز مى شود و نيز مواردى كه فقط موجب بطلان نماز جماعت مى گردد اما نماز به صورت فرادا صحيح است را توضيح دهيد؟

ج. در موردى كه نماز جماعت باطل است، اگر مأموم به وظيفه ى نماز فرادا عمل كند، نمازش به صورت فرادا صحيح است.

شركت بانوان در نمازهاى جماعت يوميّه

۱۲۹۵٫ آيا شركت بانوان در نمازهاى جماعت يوميّه و نماز جمعه كراهت دارد؟

ج. در مورد زنان اساسا آن چه به ستر نزديك تر باشد، افضل است و غير آن ثوابش كمتر است.

تكليف زنى كه نمى تواند حمد و سوره را صحيح بخواند و…

۱۲۹۶٫ با توجه به اين كه حضور در نماز جماعت براى كسى كه نمى تواند حمد و سوره را صحيح بخواند، واجب است؛ تكليف زن در اين خصوص، با در نظر گرفتن اين كه شوهر، اجازه ى حضور در جماعت را ندهد چيست؟ اگر بدون اجازه ى شوهر در نماز جماعت شركت كند، تكليف نمازى كه خوانده شده چيست؟

ج. كسى كه قرائت نمازش غلط است واجب است صحيح آن را ياد بگيرد و اگر به هيچ وجه نمى تواند صحيح آن را ياد بگيرد، بايد هر طور كه مى تواند بخواند و به جماعت خواندن نماز، واجب نيست؛ بلكه مستحب است.

ذكر در حال قرائت امام

۱۲۹۷٫ در صورتى كه قرائت امام را بشنويم، آيا واجب است گوش كنيم و يا مى شود در همين حال نيز ذكر گفت؟

ج. در صورت شنيدن قرائت در نمازهاى جهريّه، هم گوش دادن مستحبّ است و هم دعا و تسبيح آهسته كه هر كدام فضيلت دارد.

«كذلك اللّه  ربّى» بعد از سوره  ى توحيد امام جماعت

۱۲۹۸٫ آيا مأموم مى  تواند پس از اين كه امام از قرائت سوره  ى توحيد فارغ مى  شود «كذلك اللّه  ربّى» بگويد؟

ج. به قصد ذكر مطلق مانعى ندارد.

استحباب گفتن «الحمد للّه  رب العالمين» پس از حمد امام در نماز ظهر و عصر

۱۲۹۹٫ آيا در نماز ظهرى كه امام حمد را آهسته مى  خواند، گفتن «الحمد للّه  ربّ العالمين» پس از تمام شدن حمد، توسط مأموم مستحب است؟ با توجه به اين كه مأموم زمانى متوجه پايان يافتن حمد مى  شود كه امام مشغول خواندن سوره شده است؟

ج. اگر همان وقت «الحمد للّه  رب العالمين» را بگويد، اشكال ندارد، نه پس از شروع در سوره، مگر به قصد ذكر مطلق.

گفتن «الحمد للّه  ربّ العالمين» بعد از حمد توسّط مأموم

۱۳۰۰٫ آيا امام جماعت مى تواند بعد از تمام شدن قرائت حمد، جمله ى «الحمد للّه  رب العالمين» را بگويد يا تنها مأموم مى تواند؟ و اگر امام جماعتى يقين به جواز داشته باشد، نماز او و مأمومين چگونه است؟

ج. اگر به قصد مطلق ذكر بگويد، اشكال ندارد.

زيادى ركوع سهوى در ركعت دوم توسط امام

۱۳۰۱٫ امام جماعت در ركعت دوم به صورت سهوى ركوع را زياد كرده است. حكم نماز وى و نيز وظيفه مأمومين چيست؟

ج. نماز امام باطل شده است و مأمومين اگر يكى از خودشان را به جاى امام جماعت قرار دهند، نماز جماعت آن ها صحيح است و اگر چنين نكردند، نمازشان به نحو فرادا مى شود و صحيح است.

خواندن نماز و بيان احكام شرعى در وقت ادارى شركت ها و ادارات

۱۳۰۲٫ خواندن نماز جماعت و گوش فرا دادن به سخنرانى بيان احكام شرعى كه توسط مبلّغين انجام مى گيرد در ساعت ادارى شركت ها و ادارات، چه حكمى دارد؟ حكم خواندن نماز فرادا در وقت ادارى چيست؟ اگر كسى بدون اجازه كار فرما نماز بخواند؛ آيا نماز او اشكال شرعى دارد؟

ج. با اجازه ى كارفرما اين امور را انجام دهد.

گفتن «اعوذ باللّه  من الشيطان الرجيم» در نماز جماعت

۱۳۰۳٫ آيا گفتن «اعوذ باللّه  من الشيطان الرّجيم» از آداب نماز است يا از آداب قرائت قرآن؟ آيا گفتن آن در نماز جماعت از عهده ى مأموم ساقط است يا نه؟

ج. از آداب قرائت قرآن است، هر چند در نماز هم باشد و در جماعت از عهده ى مأموم ساقط است.

رفتن به نماز جماعت در مسجد، بدون رضايت پدر و مادر

۱۳۰۴٫ آيا مى توانم بدون رضايت پدر و مادر، جهت نماز جماعت به مسجد بروم؟ آن ها مى گويند نبايد به تنهايى به مسجد بروى و خودشان هم حاضر نمى شوند كه براى نماز با من به مسجد بيايند. لطفا بفرماييد وظيفه ى من چيست؟

ج. اگر از رفتن شما به جماعت اذيت شوند، نبايد برويد.

برپايى نماز جماعت بدون اجازه ى متولّى شرعى يك مسجد

۱۳۰۵٫ مسجدى، متولّى شرعى دارد كه تمام اختيارات مسجد حتى تعيين امام جماعت، به عهده او است اگر كسى بدون اجازه ى متولى، نماز جماعت بخواند، حكم نماز امام و مأموم چگونه است؟

ج. آن جماعت صحيح است.

نماز خواندن در حسينيه با وجود مساجد گوناگون

۱۳۰۶٫ با وجود چندين مسجد، نماز خواندن در حسينيه چه حكمى دارد؟

ج. اشكال ندارد.

مرور قلبى معنا و ترجمه آيات در نماز جماعت

۱۳۰۷٫ آيا گذراندن معناى آيات از دل در نماز جماعت اشكال دارد؟

ج. خير.

شركت مكبّرين در ثواب نماز جماعت

۱۳۰۸٫ آيا ثواب نماز جماعت به مكبّرين (كسانى كه به وسيله ى تكبير مأمومين را آگاه مى سازند) داده مى شود؟

ج. ثواب جماعت را نمى برند، اگرچه خالى از ثواب هم نيست.

بلند گفتن تكبيرها توسط يكى از مأمومين، جهت آگاه كردن ديگران

۱۳۰۹٫ اگر در نماز جماعت مكبّر نباشد، آيا يكى از مأمومين مى تواند به قصد ذكر تكبيرهايش را بلندتر بگويد تا ساير مأمومين دچار اشتباه نشوند؟

ج. اشكال دارد.

اقامه  ى نماز در مكانى كه ا فراد بيشترى براى نماز حاضر مى  شوند

۱۳۱۰٫ اگر به يك روحانى كه در جايى اقامه جماعت مى كند، گفته شود كه با تغيير محل نماز، افراد بيشترى در نماز جماعت شركت مى كنند و او بداند كه در جاى اوّل، نماز جماعت با رفتن او تعطيل مى شود، چه وظيفه اى دارد؟

ج. اگر در جاى دوم هم جماعت بدون او اقامه مى شود، در جاى اوّل نماز بخواند.

اقامه نمازجماعت در حالى كه نمازجماعت پرشكوه  ترى در همان نزديكى است

۱۳۱۱٫ در مكانى نماز جماعت با حضور افراد زيادى برگزار مى شود و صداى اذان و اقامه آن به گوش مى رسد، آيا در اين صورت اقامه ى نماز جماعت ديگر با افراد كمتر در نزديكى آن مكان جايز است يا خير؟

ج. بله، جايز است.

ميزان تعطيلى ادارات براى برگزارى نماز جماعت ظهر

۱۳۱۲٫ از نظر شرعى، ادارات به هنگام نماز ظهر براى برگزارى نماز جماعت، چه مقدارى مى توانند كار خود را تعطيل و ارباب رجوع را منتظر بگذارند؟

ج. به مقدار خواندن نماز ظهر و عصر، با اجازه ى مسؤول اداره اشكال ندارد.

انجام اعمال مستحبى كه باعث گرفته شدن وقت ادارى مى  شود

۱۳۱۳٫ اگر در اداره جات، انجام بعضى كارهاى مستحبى مانند دعا يا سخنرانى در بين دو نماز، موجب طولانى شدن نماز جماعت و گرفته شدن وقت ادارى شود، اين كارها جايز است؟

ج. خالى از اشكال نيست.

توهّم ريا از حرف ديگران

۱۳۱۴٫ براى مدّت ها هر شب توفيق حضور در نماز جماعت را داشتم؛ اما يك شب نتوانستم خودم را به نماز برسانم. به همين جهت فكر مى كردم كه ديگران درباره ى من مى گويند: «چرا امشب به نماز نيامد؟» آيا اين تفكّرات، نشانه آن است كه عبادت هايم از روى رياكارى بوده است؟

ج. اشكال ندارد؛ ولى به صورت اختيارى اين فكرها را نكنيد.

برپا شدن نماز جماعت دوم، پس از اتمام نماز امام اصلى

۱۳۱۵٫ اگر بعد از پايان گرفتن نماز جماعت امام اصلى، نماز جماعت دومى برپا شود؛ صحيح است يا خير؟

ج. بله، صحيح است.

فرادا خواندن نماز در جايى كه نماز جماعت برپا است

۱۳۱۶٫ در مسجدى كه نماز جماعت برپا شده، اگر تعدادى از افراد در آخر مسجد و پشت صف ها به طور فرادا نماز بخوانند، نماز اين اشخاص صحيح است يا خير؟ اگر رويّه اين مسجد چنين باشد كه در قسمت جلوى مسجد نماز جماعت و در آخر مسجد نماز فرادا خوانده شود چه طور؟

ج. اشكال ندارد، نماز همه صحيح است.

گفتن شعارهاى انقلابى بعد از نماز جماعت

۱۳۱۷٫ آيا گفتن شعارهاى انقلابى بعد از نمازهاى جماعت، عبادت محسوب مى  شود؟

ج. خير.

بلند شدن بى  اختيارى سر از روى مهر در سجده

۱۳۱۸٫ اگر در نماز جماعت بدون اختيار پيشانى از مهر بلند شود و دوباره سر را به مهر بگذاريم، آيا دو سجده محسوب مى شود يا بايد به همراه بقيه سجده ديگرى نماييم؟

ج. چون در جماعت است، يك سجده محسوب مى شود.

منظور از كراهت داشتن يك عمل عبادى

۱۳۱۹٫ منظور از كراهت داشتن يك عمل عبادى چيست؟ آيا منظور اين است كه اگر انجام ندهيم بهتر است يا اين كه ثواب كمترى دارد؟

ج. يعنى آن عبادت ثواب كمترى خواهد داشت.

اهميت و فضيلت نماز جماعت:

اديان، مذاهب، مكتبها و نيز شخصيتهاى سياسى براى تربيت پيروان و هواداران خود برنامه‏ها و طرحهاى عملى متنوعى ارائه مى‏دهند و افكار و انديشه‏هاى خود را از اين طريق تثبيت مى‏كنند.

و لكل امه جعلنا منسكا هم ناسكوه‏^(۱)

براى هر امتى پرستشگاه و راه و روشى قرار داديم كه براى تقرب به خداوند از آن بهره گيرند.

در آيين مسيحيت مراسم دعا و نيايش به سبك خاصى انجام مى‏شود؟ گروههاى همخوان، آهنگ خاص كشيش، بوى خوشى كه همزمان به مشام مى‏رسد و موسيقى گوشنوازى كه نواخته مى‏شود جلوه خاصى به مراسم عبادى آنان مى‏بخشد به گونه‏اى كه قشرهاى مختلف جامعه اعم از زنان، مردان، پيران، جوانان و نوجوانان با آرايش و آداب ويژه در روزهاى يكشنبه در كليساها اجتماع مى‏كنند؛ اين صحنه حضور به گونه‏اى است كه آيين مسيح در رونق كليساها تا حدود زيادى مرهون آن است و هر بيننده و تماشاگرى كه در اين آيينها شركت مى‏كند تحت تأثير جاذبه‏هاى ظاهرى و خيره كننده آن قرار مى‏گيرد.

هندوها، سيكها و ساير گروههاى دينى در هندوستان و ديگر مناطق نيز براى حضور در معابد، آداب خاصى دارند و مراسم عبادى به صورت فردى و گروهى انجام مى‏گيرد. در اين مراكز و محافل كه آميزه‏اى از آهنگها، صداها و آلات موسيقى است، فضايى معنوى و جذاب شكل مى‏گيرد و كتابهاى مقدس با صوتى دلنشين خوانده مى‏شود.

اسلام كه دينى جاودانه، فراگير و در برگيرنده همه نيازهاى مادى و معنوى بشرى است وظايف سنگينترى را به عهده دارد و براى تربيت هواداران و پيروان خود برنامه‏هاى متنوعى را پيش بينى كرده است كه اهتمام به آن باعث تقويت، عزت و سرافرازى مسلمانان و حفظ اقتدار آنان مى‏شود.

نماز جمعه و جماعت يكى از جلوه‏هاى شكوهمند و برنامه‏هاى تربيتى اسلام است. نحوه حضور در مساجد، شكل صفها، شرايط امام، شرايط مأموم و ساير آداب، حكايت از مجموعه‏اى زنده پر تحرك و با نشاط دارد. آنگاه كه صداى مؤذن از مناره مسجد شنيده مى‏شود مسلمانان دست از كار دنيايى مى‏كشند و براى تطهير روح و مرورى مجدد بر تعاليم و حبخش اسلام به سوى مساجد سرازير و با نگاه محبت آميز با ديگر برادران و خواهران خود روبه رو مى‏شوند و با دقت و نظم كامل شانه‏ها را در كنار هم قرار مى‏دهند و پشت سر امام مى‏ايستند و همراه با امام به ركوع سجود مى‏روند.

اين حركت الهى اگر با همه آداب و مستحبات آن بجا آورده شود

جزو جذابترين و موثرترين برنامه‏هاى جمعى عبادى است. زيرا همه اذكار، حركات و سكنات داراى معنا و مفهومند و با عقل و درايت نيز سازگارند. در اين برنامه يك مسلمان تنها نيست و خود را در جمع برادران و خواهرانش احساس مى‏كند، با دلها و قلبها با همديگر پيوند ايجاد مى‏كنند و عشق، علاقه، دلسوزى، همدردى، تعاون و همكارى بين آنان فزونتر مى‏شود.

اين عبادت جمعى سرشار از مهر و وفاست و چون دلها و قلبها با يكديگر گره مى‏خورند و فضاى ملكوتى و اسلامى و الهى ايجاد مى‏شود، افراد حاضر در اين محفل الهى، فرد نيستند، بلكه جزئى از يك مجموعه قدرتمند و فعال محسوب مى‏شوند.

در اين مدرسه عشق و تربيت كليه برنامه‏ها و آموزه‏هاى دينى، در عمل تكرار مى‏شود و نتيجه اين تكرار، شكل گرفتن و تثبيت روح دين و ديندارى و بارور شدن اخلاق كريمه و ادب اسلامى در بين جامعه است.

اگر در فرهنگ اسلامى براى يك ركعت نماز جماعت ثواب هزارها ركعت داده مى‏شود شايد به اين جهت است كه خواندن نماز بتنهايى (فرادا) ارزش چندانى ندارد و تأثير گزارى آن براى اصلاح روح و روان و تقرب به خداوند قابل مقايسه با نمازى كه به جماعت خوانده مى‏شود، نيست.

فضيلت نماز جماعت‏

در كتابهاى روايى و فقهى گفتارهاى با ارزش و مهمى از پيامبر اكرم(صلى الله عليه و آله و سلم) و ائمه معصومين(عليه السلام) درباره اهميت و فضيلت نماز جماعت نقل شده است كه مشهورترين آنها اين حديث از پيامبر اكرم (صلى الله عليه و آله و سلم)است:

پس از نماز ظهر، جبرئيل همراه با هفتاد هزار فرشته ديگر نزد من آمد و گفت خدايت بر تو درود فرستاد و دو چيز گرانبها كه تاكنون نصيب هيچ يك از پيامبران نشده است به تو اهدا كرد. يكى از آنها بجاى آوردن نماز به جماعت در پنج وقت است.

جبرئيل در ادامه اظهار داشت: اى محمد(صلى الله عليه و آله و سلم)! هرگاه كه شركت كنندگان در نماز جماعت دو نفر باشند در مقابل هر ركعت نماز آنان خداوند بزرگ ثواب ۲۵ نماز را خواهد نوشت. اگر سه نفر باشند براى هر ركعت ثواب ششصد نماز و اگر چهار نفر باشند، براى هر ركعت ثواب هزار و دويست نماز و اگر پنج نفر باشند،براى هر ركعت ثواب دو هزار و چهارصد نماز و اگر شش نفر باشند، براى هر يك از آنها در مقابل هر ركعت چهار هزار و هشتصد نماز و اگر هفت نفر باشند،براى هر يك از آنها در مقابل يك ركعت نه هزار و ششصد نماز و اگر هشت نفر باشند، براى هر يك از آنها در مقابل يك ركعت نماز ده هزار، دويست نماز و اگر نه نفر باشند، خداوند براى هر يك از آنها در مقابل يك ركعت ثواب سى و هشت هزار و چهارصد نماز عطا مى‏كند و اگر ده نفر باشند، خداوند براى هر يك از آنها در مقابل يك ركعت ثواب هفتاد و دو هزار و هشتصد نماز عطا مى‏كند.

هنگامى كه از ده نفر بيشتر شوند، اگر همه درياهاى آسمان و زمين مركب شوند، همه درختها به قلم تبديل شوند، همه آفريده‏هاى خداوند نويسنده شوند، قادر به نوشتن ثواب يك ركعت از نمازهاى آنان نخواهند شد.

جبرئيل(عليه السلام) در ذكر فضيلتهاى نماز جماعت افزود: اى محمد (صلى الله عليه و آله و سلم)! اگر براى انسان مؤمن همراهى يك تكبير با امام جماعت نصيب شود براى او از شصت هزار حج و عمره برتر است و حتى هفتاد هزار بار از آنچه در دنيا وجود دارد بهاى او با ارزشتر خواهد بود و يك ركعت نماز كه انسان مؤمن همراه با امام جماعت بجاى مى‏آورد، برتر از يكصد هزار دينارى است كه در راه خداوند صدقه دهد. همچنين درك سجده‏اى كه يك مؤمن همراه با امام جماعت بجا مى‏آورد از آزاد كردن يكصد بنده برتر است ^(۲).

اين حديث همواره مورد توجه فقهاى بزرگوار قرار گرفته و در كتب فقهى به آن اهتمام خاصى شده است.

در اهميت و جايگاه رفيع نماز جماعت غير از حديث فوق احاديث فراوانى با تعابير مختلف از سوى پيامبر اكرم (صلى الله عليه و آله و سلم) و ائمه معصومين (عليه السلام) ذكر شده است كه برخى از آنها در پى خواهند آمد.

پيامبر اكرم(صل الله عليه و آله و سلم) مى‏فرمايند:

ان الله وعد ان يدخل الجنة ثلاثة نفر بغير حساب، و يشفع كل واحد منهم فى ثمانين الفا: الموذن، و الامام، و رجل يتوضا ثم يدخل المسجد فيصلى فى الجماعة^(۳) .

خداوند وعده فرموده است سه نفر را بدون حساب و كتاب به بهشت مى‏برد:۱- موذن ۳- امام جماعت ۳- فردى كه وضو گيرد، داخل مسجد مى‏شود و در نماز جماعت شركت مى‏كند.

پيامبر گرامى اسلام مى‏فرمايند:

من توضا فاحسن الوضو ثم عمد الى صلاة الجماعه، كتب الله له بكل خطوة يخطوها حسنه، و كفر عنه سيئه‏^(۴).

هر كسى وضو بگيرد و به طرف نماز جماعت حركت كند در مقابل هر گامى كه بر مى‏دارد، خداوند بزرگ براى او ثوابى ثبت و گناهى را از وى پاك مى‏كند.

پيامبر اكرم (صلى الله عليه و آله و سلم) در عظمت و اهميت صفهاى به هم پيوسته مومنان در نماز جماعت فرمود:

ان صفوف امتى كصفوف الملائكه فى السماء^(۵).

صفهاى امت من در نماز جماعت مانند صفهاى فرشتگان در آسمان است.

امام صادق (عليه السلام) در ارجگذارى به شركت كنندگان در نماز جماعت، مطلب بسيار مهمى را از پدران بزرگوارش به نقل از پيامبر (صلى الله عليه و آله و سلم) ذكر مى‏كند كه:

هر كس در نماز جماعت شركت مى‏كند مورد اعتماد است، لذا در دين و ايمان او ترديد نكنيد و اگر در موضوعى شهادت داد شهادت او را به خوبى و نيكى قبول كنيد.

تأكيد بر شركت و حضور در نماز جماعت در فرهنگ اسلام به حدى است كه بسيارى از مسلمانان، نماز بتنهايى را باطل مى‏دانسته‏اند و اين دليل محكم و راسخى بر لزوم شركت در صفوف مسلمانان است، چنانچه از امام محمد باقر (عليه السلام) سوال شد كه آيا بجا آوردن نماز به جماعت واجب است. كه ايشان فرمود:

الصلاه فريضه، و ليس الاجتماع فى الصلوات بمفروض، و لكنه سنه، و من تركها رغبه عنها، و عن جماعه المومنين، لغير عذر و لا لعله، فلا صلاه له‏^(۶) .

نماز واجب است اما نماز جماعت سنت رسول الله (صلى الله عليه و آله و سلم) است. به همين دليل كسى كه در نماز جماعت بدون عذر و دليل قابل قبول شركت نكند و از جماعت مومنان گريزان باشد نماز او مورد قبول خداوند بزرگ نيست.

با همين مضمون احاديث و روايتهاى فراوانى وجود دارد كه حتى نماز بتنهايى را در شرايطى كه نماز جماعت بر قرار مى‏شود و امكان حضور وجود دارد باطل مى‏شمرد^(۷).

اهميت اين موضوع نزد پيامبر (صلى الله عليه و آله و سلم) تا بدانجاست كه معتقدند شناسايى فرد به عنوان مسلمان در صورتى كه به نماز جماعت حاضر نمى‏شود مخدوش است:

اذا سئلت عمن لايشهد الجماعه، فقل: لا اعرفه‏^(۸).

اگر درباره كسى كه در نماز جماعت شركت نمى‏كند سوال كردند در پاسخ بگو كه او را نمى‏شناسم.

هنگامى كه عده‏اى بنابر دلايل و توجيه‏هايى در نماز جماعت شركت نمى‏كردند پيامبر (صلى الله عليه و آله و سلم) در يك دستور العمل تربيتى فرمودند:

لتحضرن المسجد، اولا حرقن عليكم منازلكم‏^(۹).

حتما در مسجد حاضر شويد و اگر تخلف كنيد خانه‏هايتان را بر سرتان خراب خواهم كرد.

روزى به حضرت على (عليه السلام) خبر مى‏دهند كه گروهى از مسلمانان براى نماز جماعت در مسجد حاضر نمى‏شوند. على (عليه السلام) از اين خبر سخت متأثر و ناراحت مى‏شوند و بر منبر مى‏روند و مى‏فرمايند:

كسانى كه در نماز جماعت شركت نمى‏كنند از امروز نه با ما غذا خواهند خورد و نه با ما آب خواهند نوشيد و نه مورد مشورت ما قرار مى‏گيرند و نه به آنها زن مى‏دهيم و نه از آنان زن مى‏گيريم مگر اينكه در نماز جماعت شركت كنند^(۱۰).

در منابع و كتب معتبر اهل سنت نيز احاديث و روايتهاى بشمارى در مورد فضيلت و اهميت نماز جماعت به چشم مى‏خورد. در كتاب صحيح بخارى حديثى از پيامبر (صلى الله عليه و آله و سلم) نقل شده كه مى‏فرمايد:

سبعة يظلهم الله فى ظله يوم لاظل الا ظله: الامام العادل، و شاب نشا فى عبادة ربه و رجل قلبه معلق فى المساجد و رجلان تحابا فى الله اجتمعا عليه و تفرقا عليه و رجل طلبته ذات منصب و جمال فقال انى اخاف الله و رجل تصدق اخفى حتى لا تعلم شماله ما تنفق يمينه و رجل ذكر الله خاليا ففاضت عيناه‏^(۱۱).

خداوند هفت نفر را در روز قيامت و در شرايط بسيار سخت مورد لطف قرار مى‏دهد:

۱- امام عادل

۲- جوانى كه سرگرم عبادت خداوند باشد.

۳- فردى كه به مساجد دل بسته و به اين مكان شريف علاقه داشته باشد.

۴- دو نفرى كه به خاطر خداوند دوستى كنند يا از هم جدا شود.

۵- فردى كه چون انسان قدرتمند و صاحب مال و منال و يا زن زيبايى به سراغ او مى‏رود و دست رد به سينه آنها زند و در پاسخ بگويد من از خداوند مى ترسم.

۶- كسى كه به صورت پنهانى در راه خداوند صدقه مى‏دهد به گونه اى كه دست راست او متوجه نمى‏شود كه با دست چپ صدقه داده است.

۷- مردى كه در هر حال به ياد خدا چشمانش پر از اشك مى‏شود.

 فضیلت نماز جماعت

پیامبر (ص ) :صلاة الرجل فی جماعة خیر من صلاته فی بیته اربعین سنة . قیل : یا رسول الله !صلوة یوم ؟ فقال : صلوة واحدة

نماز خواندن انسان در جماعت بهتر است از نمازی که چهل سال در خانه خوانده شود. عرض کردند:یا رسول الله ! نماز یک روز؟ حضرت فرمود: بلکه یک نماز.

( وسائل الشیعه ، ج ۵، ص ۳۷۴ )

 

علت نماز جماعت

۱)امام رضا (ع ) :انما جعلت الجماعة لئلا یکون الاخلاص والتوحید و الاسلام و العبادة لله الاظاهرا مکشوفا مشهورا

نماز جماعت قرار داده شده است ، تا اخلاص و یگانگی و اسلام و عبادت برای خداوند آشکار، باز و ظاهرباشد.

( وسائل الشیعه ، ج ۵، ص .۳۷۲ بحار الانوار، ج ,۸۸ ص ۱۲ )

 

ثواب پشت سر عالم

۲)پیامبر (ص ) :من صلی خلف عالم فکأنما صلی خلف رسول الله

کسی  که پشت سر عالم نماز به جا آورد، مانند کسی است که پشت سرپیغمبر خدا نماز خوانده است .

( بحار الانوار، ج ,۸۸ ص ۱۱۹ )

 

صف جهاد و صف جماعت

.۳امام کاظم (ع ) :ان الصلوة فی الصف الاول کالجهادفی سبیل الله – عز و جل –

نماز خواندن در صف اول ، مانند جهاد در راه خداست .

( وسائل الشیعه ، ج ۵، ص ۳۸۷ )

نماز و امام حسین علیه السلام

 

اگر قرآن در آغاز بزرگ ترین سوره خود (بقره)می فرماید : »الَّذینَ یُؤْمِنُونَ بِالْغَیْبِ وَ یُقیمُونَ الصَّلاةَ بقره/۳ (پرهیزکاران) کسانی هستند که به غیب ایمان می آورند و نماز به پا می ‍ دارند«همچنین در کوچک ترین سورة خود (کوثر) از نماز، سخن به میان می آورد، امام حسین علیه السلام نیز آن را اقامه می کند؛ چنان که در زیارت عاشورا آمده: «أشْهَدُ أنَّکَ قَدْ أقَمْتَ الصَّلَوةَ شهادت می دهم که تو نماز را بر پا نمودی .« اگر قرآن می فرماید: « وَ ارْکَعُوا مَعَ الرّاکِعینَ بقره/۴۳ ؛ و همراه رکوع کنندگان رکوع کنید«، سیدالشهداء علیه السلام نماز را با جماعت، آن هم در برابر صفوف دشمن برگزار می کند . اگر قرآن اقامه نماز در میدان جنگ را به پیامبر این گونه می آموزد و می فرماید: « وَ إِذا کُنْتَ فیهِمْ فَأَقَمْتَ لَهُمُ الصَّلاةَ فَلْتَقُمْ طائِفَةٌ مِنْهُمْ مَعَکَ … نساء/۱۰۲ و هنگامی که در میان آنها باشی و (در میدان جنگ) برای آنها نماز را بر پا کنی ، باید دسته ای از آنها با تو(به نماز) برخیزند و … «، امام حسین علیه السلام در میدان جنگ نماز را اقامه می فرماید: اگر قرآن نماز را به عنوان منبع انرژی زای غیبی معرفی و مؤمنان را امر به استعانت از آن می فرماید:« اسْتَعینُوا بِالصَّبْرِ وَ الصَّلاةِ بقره/۱۵۳ از صبر (و استقامت ) و نماز کمک گیرید« ، سالار آزاد مردان و شهیدان نیز در بحبوحه جنگ و مشکلات آن ، از نماز استعانت می جوید . اگر قرآن اقامه نماز را در اول وقت سفارش می نماید: أَقِمِ الصَّلاةَ لِدُلُوکِ الشَّمْسِ اسراء/۷۸ ، امام حسین علیه السلام نماز عاشورا را در اول وقت، اقامه فرمودند . اگر حضرت عیسی مسیح سلام الله علیه تا زمانی که نفس دارند، مأمور به اقامه نماز شده اند : وَ أَوْصانی بِالصَّلاةِ وَ الزَّکاةِ ما دُمْتُ حَیًّا مریم/۳۱ ، امام حسین علیه السلام نیز تا آخرین لحظه، همراه نماز است. اگر قرآن از کسانی که تجارت، آنها را از نماز غافل نمی سازد، ستایش می کند: رِجالٌ لا تُلْهیهِمْ تِجارَةٌ وَ لا بَیْعٌ عَنْ ذِکْرِ اللّهِ وَ إِقامِ الصَّلاةِ نور/۳۷ ، از امام حسین علیه السلام چه باید گفت که حتی حفظ جان هم او را از نماز غافل نساخت . شاید از شدت اهتمام آن امام به اقامه نماز در اوج کارزار بود که تربت پاکش ، سبب قبولی نماز دانسته شد و این اوج منزلت ایشان را گواه است . در حدیث می خوانیم سه چیز موجب قبولی نماز است : حضور قلب، نماز نافله ، تربت سید الشهدا علیه السلام . نماز باید در جامعه ، علنی اقامه شود: وَ أَقیمُوا الصَّلاةَ . بدین جهت امام حسین علیه السلام با آنکه می توانست در خیمه نماز بخواند و با اینکه نمازش شکسته بود، در مقابل جمعیت نماز را به پاداشت . هنگام اقامه نماز در ظهر عاشورا ۳۰ تیر به سوی حضرت رها شد؛ یعنی تقریباً در برابر هر کلمه از حمد و رکوع و سجده ، یک تیر به سوی امام پرتاب شد . به راستی نماز چیست که در عصر تاسوعا هنگامی که به سید الشهدا علیه السلام پیشنهاد حمله می شود ، آن حضرت پس از چند نوبت گفت وگو ، جنگ را یک روز به تأخیر می اندازند و می فرمایند : إِنّی أَحِبُّ الصَّلاةَ ؛ و نفرمود: می خواهم نماز بخوانم؛ بلکه فرمود: « من نماز را دوست دارم». بسیاری از ما نماز می خوانیم، ولی چقدر آن را دوست داریم ؟ زراره از امام صادق علیه السلام درباره کعبه پرسید: دهها سال است هرگاه درباره حج و کعبه از شما سؤال می کنم، پاسخ جدیدی می دهید. علم شما به کجا متصل است؟ امام فرمودند: « آیا می خواهی اسرار کعبه ای که هزاران سال قبل از آدم بوده ، با چند کلمه تمام شود ؟! » این در حالی است که کعبه و تمامی اسرار و رموز آن که امام به آن اشاره فرمودند ، تنها قبله نماز است و قبله یکی از شرایط نماز!! امام حسین علیه السلام راضی می شود تا بدن مبارکش، شرحه شرحه شود، ولی از نماز هیچ چیز فروگذار نشود. سر مقدس آن شهید دوران ساز بر سر نیزه قرآن می خواند؛ یعنی سر از بدن جدا می شود ، ولی دل از قرآن جدا نمی شود . آیا عزاداران حسینی ، همانند سرورشان حسین علیه السلام نمازشان را اقامه می کنند؟ امید است اگر این گونه نیستیم ، لااقل در این مسیر باشیم . اهل بیت (ع) و اقامه نماز امام حسین (ع ) : “الذین ان مکنا هم فی الارض اقاموا الصلاة ” قال : هذه فینا اهل البیت (در تفسیر آیه ) “کسانی که اگر ما به آنها در زمین قدرت و حکومت دهیم ، نماز را به پا می دارند” فرمود: این در مورد ماخاندان اهل بیت است . ( بحار الانوار، ج ,۲۴ ص ۱۶۶ ) اهل بیت (ع) و اقامه نماز امام حسین (ع ) : “الذین ان مکنا هم فی الارض اقاموا الصلاة ” قال : هذه فینا اهل البیت (در تفسیر آیه ) “کسانی که اگر ما به آنها در زمین قدرت و حکومت دهیم ، نماز را به پا می دارند” فرمود: این در مورد ماخاندان اهل بیت است . ( بحار الانوار، ج ,۲۴ ص ۱۶۶ )